Kamil Racewicz 23.10.2005
Obediencja (zwana też Potęgą Masońską) to struktura złożona z kilku samodzielnych lóż. Jest to jednostka niezależna, bez władzy zwierzchniej. Obediencje przyjmują przeważnie organizacyjne formy prawne oparte o ustawy o stowarzyszeniach kraju, w którym się znajdują.
W stosunku do loży jest to struktura nadrzędna i kontrolna oraz niejako źródłowa w tym sensie, że loża swój patent, czyli status tzw. regularności czerpie z określonej obediencji (najczęściej Wielka Loża lub Wielki Wschód). Loża bez patentu to loża “pokątna”, “dzika” lub “nieregularna”. Obediencje mogą otwierać nowe loże, zatwierdzać zmiany rytuału danej loży lub jego modyfikacji, pobierają też określoną część przychodu loży (ze składek).
Ze względu na autonomię lóż, można powiedzieć też, że obediencja jest stowarzyszeniem lóż, a nawet ich federacją. To pierwsze dotyczyć będzie zwłaszcza Wielkich Lóż, które zrzeszają loże pracujące w jednym rycie, z kolei Wielkie Wschody skupiają loże pracujące w różnych rytach. Wielkie Loże to na ogół organizacje masońskie bardziej konserwatywne i tradycjonalistyczne, Wielkie Wschody – bardziej liberalne.
Pierwsza polska obediencja powstała w roku 1769 (Wielka Loża). Pierwszy Wielki Wschód Polski powstał w 1784 r.
W Polsce funkcjonują obediencje:
Wielkiej Loży Narodowej Polski
Wielkiego Wschodu Polski
Le Droit Humain
Poprzez pojedyncze loże obecne są także zachodnie obediencje:
Wielka Loża Żeńska Francji (l. Prometea, l. Gaia Aeterna)
Wielkiej Loży Kultur i Duchowości (GLCS)
Wielki Wschód Francji (l. Gabriel Narutowicz)
Obediencja a ryt
Nieco skomplikowanie wygląda sprawa relacji rytu z obediencją. W przypadku RSDU są to odrębne struktury, a zatem formalnie w rycie tym loże stopni uniwersalnych (niebieskich) oraz wyższych stanowią dwa odrębne stowarzyszenia. Inaczej też przedstawiają się władze. W uproszczeniu można to przedstawić następująco:
Loże wyższych stopni -> Rada Najwyższa -> komandor, namiestnik
Loże niższych stopni -> Rada Zakonu -> Wielki Mistrz
Jedna obediencja wyróżnia na ogół jeden ryt, który stosuje, np. w przypadku masonerii anglosaskiej będzie to najczęściej Ryt Szkocki Dawny i Uznany nacechowany religijnie. Jednak w ramach jednej obediencji może być stosowanych więcej rytów (ale już nie w ramach jednej loży; loża pracuje w jednym rycie). Przykładowo Grand Orient du France we Francji posiada ok. 840 lóż pracujących w rycie francuskim, ok. 110 – w RSDU, 45 – w Rycie Szkockim Rektyfikowanym oraz 10 w Rycie Memphis-Misraim.
Zasada terytorialności obediencji
Organizacje masońskie jednego typu (Wielkie Loże, Wielkie Wschody, Droit Humain itd.) zorganizowane są na zasadzie terytorialności. Zasada ta oznacza, że na terytorium jednej obediencji, np. Wielkiej Loży czy Wielkiego Wschodu, inna nie powinna i nie może działać, rozwijając swoje loże, chyba że w wyjątkowych przypadkach, przejściowo. Jedna obediencja danego typu najczęściej obejmuje zakres jednego kraju, lecz w krajach o silnie rozwiniętych strukturach masońskich może działać ich znacznie więcej, lecz również zorganizowanych na zasadzie terytorialnej, np. w USA jedna Wielka Loża przypada na jeden stan; podobnie jest w Brazylii, z tą różnicą, że w jednym stanie, których jest 26, działa po jednej Wielkiej Loży i jednym Wielkim Wschodzie, przy czym Wielkie Wschody są znacznie mocniejsze i są uznane za “regularne”. Wielkie Wschody są tam zrzeszone w Confederação Maçônica do Brasil, natomiast Wielkie Loże w Confederação da Maçonica Simbolica do Brasil. W Indiach i Nepalu jest podział na dystrykty. W Wielkiej Brytanii terytoria poszczególnych Wielkich Lóż podzielone są na prowincje (Zob. np. prowincje dla Szkocji)
Stosunki międzyobediencyjne: rozpoznawanie i regularność
Choć ponad obediencją nie stoi inna władza nadrzędna, zwłaszcza taka, któraby kierowała wszystkimi obediencjami świata, to pomimo tego organizacje masońskie łączy wiele nici powiązań i stosunków. Stosunki między dwoma jurysdykcjami masońskimi opierają się na “rozpoznawaniu” – jedna obediencja uznaje inną za masońską i nawiązuje z nią braterskie stosunki. Można to porównać do nawiązania między dwoma państwami stosunków dyplomatycznych i zainstalowaniu ambasad między dwoma państwami.
W uproszczeniu na ogół możemy powiedzieć, że najczęściej i najpowszechniej “rozpoznają się” różne obediencje poszczególnych Wielkich Wschodów czy Droit Humain, a z drugiej strony poszczególne obediencje Wielkich Lóż. Stosunki między Droit Humain i Grand Orient są dość częste, gdyż oba nurty można umieścić w kategorii masonerii liberalnej. Dużo rzadziej rozpoznają się obediencje tradycjonalistyczne i liberalne.
Przykładowo Wielka Loża Narodowa Polski rozpoznaje same Wielkie Loże oraz jeden Wielki Wschód – włoski (GOI), ale już nie polski. Wielki Wschód Włoch jest szczególnie zasłużony dla polskiej masonerii – to on pomagał odbudować struktury masońskie w Polsce zarówno po 1918 r., jak i po 1989 r., w tym właśnie Wielką Lożę Narodową Polski. Wielki Wschód Włoch w 1972 r. został przez Wielką Zjednoczoną Lożę Anglii (UGLE) uznany za regularny. Uznanie to wycofano w latach 90. Pomimo tego nadal wiele Wielkich Lóż uznaje regularność GOI, w tym WLNP.
Autor: Kamil Racewicz
23.10.2005.
zobacz też:
