źródło: Katarzyna Rosiak, Kultura polska wobec zachodniej tradycji ezoterycznej w latach 1890-1939
Historya towarzystw tajnych. Dzieje wolnomularstwa (masonii)*, najbardziej popularna antymasońska publikacja Feliksy Eger, w swoich czasach uznawana za najlepsze historyczne opracowanie na temat masonerii (Pinkwart, Zdebski, 1988: 44), po raz pierwszy wydana została nakładem wydawnictwa W. L. Anczyc w Krakowie w 1886 r. Niektórzy autorzy jako datę pierwszego wydania błędnie podają rok 1894 (por. Pinkwart, Zdebski 1988: 44). Książka doczekała się łącznie aż trzech wydań: we wspomnianym już 1894 r. ukazała się pod rozszerzonym tytułem, jako Historya towarzystw tajnych: dzieje wolnomularstwa (masonii). Według najlepszych źródeł opracowane, a w 1904 r. wydana została ponownie, jako Historya masoneryi i innych towarzystw tajnych. Edycję z 1904 r. zaopatrzono w kilka nowych dodatków, w tym m. in.: Listę deputowanych wol:. mul:. z r. 1901, wraz ze wzmianką z jakich źródeł wiadomość o nich zaczerpniętą została lub do jakiej loży należą (uzupełnioną listę z 1879 r., dołączaną również do poprzednich wydań z 1886 i 1894 r.), Warsztaty, których zebrania urządzają się w pałacu W:. Ws:. Francyi przy ulicy Cadet Nr. 16 oraz Pisma masońskie. Wydanie z 1904 r. wznowiono także w 1997 i 2014 r.
Autorka, pisząc Historyę towarzystw tajnych, oparła się w dużej mierze na kontrowersyjnej antymasońskiej pracy francuskiego jezuity Nicolasa Deschamps’a (1797–1872): Les societés secretes et la société ou philosophie de l’histoire contemporaine (Tajne stowarzyszenia i społeczeństwo lub filozofia historii współczesnej – tłum. K. R., 1874–1876). Notabene, to właśnie Deschampsowi niekiedy błędnie przypisywane jest autorstwo Historii towarzystw tajnych. Inspirację dla tekstu Feliksy Eger stanowili także i inni publicyści, na których powołuje się we wstępie: Alexandre de Saint-Albin (1817–1879), autor wydanej w 1862 r. Les Francs-Maçons: Et Les Sociétés Secrètes (Masoni i tajne stowarzyszenia – tłum. K. R.), która zresztą, nie była pozycją antymasońską, a raczej swego rodzaju podręcznikiem przeznaczonym dla profanów, wprowadzającym w arkana sztuki królewskiej; katolicki teolog Johann Michael Raich (1832–1907), który jako dr. Otto Beuren’a opublikował Die innere Unwahrheit der Freimaurerei (1884) oraz ostatni spośród wymienionych przez autorkę publicystów, niejaki C. de Saint-André, o którym wszakże niewiele wiadomo, poza tym, iż w 1880 r. opublikował antymasońską oraz antysemicką pozycję pt. Francs-maçons et Juifs (Masoni i Żydzi – tłum. KR).
przeczytaj więcej na stronie: Kultura polska wobec zachodniej tradycji ezoterycznej w latach 1890-1939:
