Ksawery Leski
W dobie Wieków Średnich kiedy oprócz kleru i kilku wyjątków całe społeczeństwa pogrążone były w analfabetyzmie, a system szkolnictwa w ogóle nie istniał, to właśnie budowniczowie katedr odegrali kluczową rolę w rozwoju, jak i przekazywaniu kanonu ówczesnej wiedzy.
To masońscy mistrzowie bowiem wprawiali swych uczniów w arkana gramatyki, retoryki, arytmetyki, geometrii, czy też społecznych i politycznych tematów.
W czasach późniejszych ponownie, tym razem już wolnomularstwo spekulatywne spełniło kluczową funkcję w rozwoju publicznego systemu edukacyjnego. Na przykładzie Stanów Zjednoczonych, to w latach 1740-1750 Wielki Mistrz i zarazem Ojciec-założyciel kraju Benjamin Franklin namawiał do stworzenia takiego systemu i pomógł zorganizować Uniwersytet Pennsylvania. Tylko w latach 1840-1860, Wielkie Loże w USA stworzyły 88 szkół wyższych w 11 stanach.
W Polsce natomiast, po raz pierwszy obowiązek szkolny wprowadziła Izba Edukacji Publicznej w Księstwie Warszawskim w roku 1808. Izbą tą kierował Stanisław Kostka Potocki we współpracy ze Stanisławem Staszicem, Samuelem Bogumiłem Lindem i Onufrym Kopczyńskim, z których dwaj pierwsi byli wolnomularzami. Oprócz wprowadzenia wspomnianego obowiązku, Izba wydała zarządzenie nałożenia na społeczności lokalne konieczności tworzenia i finansowego utrzymywania szkół elementarnych, co w kluczowy sposób przyczyniło się do ich szybkiego rozwoju w Księstwie i już później całym Królestwie Polskim.
Ksawery Leski, 14 lipca 2018
