Witold Sokała
Świątynia na zgliszczach – ukraińskie i polskie wolnomularstwo wobec trudnej historii i
polityki. Witold Sokała, strona Federacji Polskiej Międzynarodowego Mieszanego Zakonu Wolnomularskiego Le Droit Humain
Historie Ukrainy i Polski są w znacznej mierze wspólne. Są w nich okresy dobre, naznaczone współpracą narodów i rozwojem. Niestety, w świadomości społecznej na pierwszy plan wybijają się konflikty: począwszy od wojen granicznych toczonych przez Ruś Kijowską z państwem Piastów, poprzez powstania i bunty kozackie, aż po tragiczne zwarcia XX-wieczne. Ogromny ładunek emocji, piętrowe rachunki krzywd, narodowe mity i heroiczne legendy, ważące nierzadko więcej niż historyczna prawda – to spuścizna wieków burzliwego sąsiedztwa.
Tę trudną historię w znacznym stopniu współtworzyli wolnomularze, aktywni po wszystkich stronach dawnych barykad. Odkąd w wieku XVIII Sztuka Królewska zawitała na ziemie dawnej Rzeczypospolitej, a wkrótce później także na tereny Cesarstwa Rosyjskiego, bracia w fartuszkach byli obecni wśród ważnych aktorów na wschodnioeuropejskiej scenie wojny, polityki, gospodarki i kultury. Byli wśród senatorów i posłów, wojewodów, biskupów i generałów, magnatów, kupców i artystów; byli też wśród starszyzny kozackiej. O ile lista najwybitniejszych polskich Braci tamtej epoki jest powszechnie znana; to o prekursorach Ars Regia na Ukrainie wiemy zazwyczaj mniej. Warto więc wspomnieć, że ukraińskie wolnomularstwo ma swoją legendę – jakoby idea masońska została importowana na Zaporoże już w połowie wieku XVII, z Anglii, gdzie w młodości studiował Jerzy Niemirycz (ariański intelektualista i działacz, bardzo aktywny w polityce polskiej i ukraińskiej, znany m.in. jako współtwórca Unii Hadziackiej). Wedle tej legendy pre-masonami mieli być także hetmani Iwan Wyhowski i Iwan Mazepa; wersja ta, acz możliwa, nie znajduje jednak potwierdzenia w pracach zawodowych historyków. Za pierwszą historycznie udokumentowaną lożę na „ukrainnych” ziemiach Rzeczpospolitej Obojga Narodów uznaje się zazwyczaj „Świątynię Trzech Bogiń”, założoną we Lwowie w roku 1747 przez działającego w Polsce bankiera Franciszka Longchamps, początkowo jako filię warszawskiej loży „Trzech Braci”.
Dalej na wschód wolnomularskie Światło poniósł Kyryłł Rozumowśkij (Cyryl Razumowski). Postać niezwykła – urodzony jako Kyryło Rozum w ubogiej rodzinie Kozaków zaporoskich, zrobił dzięki swym talentom i szczęściu oszałamiającą karierę: został przyjacielem Katarzyny Wielkiej, był jednym z czołowych aktorów puczu, który wyniósł ją do władzy, ostatnim kozackim hetmanem lewobrzeżnej Ukrainy, a jednocześnie hrabią i feldmarszałkiem rosyjskim, wieloletnim prezydentem Rosyjskiej Akademii Nauk. Jako młodzieniec wstąpił do Wolnomularstwa w Warszawie…
przeczytaj więcej:
