wolnomularstwo.pl
W 10-lecie odrodzenia wyższych porządków Rytu Francuskiego wolnomularstwo.pl przedstawia Państwu pierwszą swą publikację autorstwa naszego redaktora, Karola Wojciechowskiego, wydaną pod patronatem znamienitego czasopisma wolnomularskiego ARS REGIA, oraz portalu wolnomularstwo.pl:
RYT FRANCUSKI: OD ALCHEMII DO RACJONALIZMU
Historia, struktura i doktryna obrządku nowoczesnego ‒ od początków masonerii francuskiej aż do czasów współczesnych
To pionierska i zarazem tak erudycyjna polska praca poświęcona tej tematyce (bogata bibliografia, blisko 200 przypisów!), z pewnością pierwsza taka w łonie polskiej masonerii liberalnej (choć warto dodać, że autor wystąpił ze wszystkich struktur wolnomularskich).
Monografia ta poświęcona jest tradycji rytualnej, tak charakterystycznej dla większości warsztatów masońskich Europy kontynentalnej i częściowo Ameryki Południowej, a jakże odmiennej od Wysp Brytyjskich czy Ameryki Północnej. O tej tradycji, którą autor określa mianem obrządku francuskiego senso largo, niewiele możemy dowiedzieć się z większości dostępnych w języku polskim, nowszych prac tematycznych, które koncentrują się głównie na stricte anglosaskiej wersji wolnomularstwa. Tymczasem to właśnie francuscy masoni mieli wpływ na zmianę stylu życia lożowego i to nad Sekwaną wprowadzono do obrzędowości znaczące modyfikacje, które uwidaczniają się do dziś. Na tymże gruncie wyrosła znacząca część popularnych dziś rytuałów, rytów i systemów masońskich (stopni błękitnych i wyższych), zaś ryt francuski senso stricto (obrządek nowoczesny Wielkiego Wschodu Francji i Wielkiej Kapituły Generalnej) jest głównym ich przedstawicielem.
W swojej pracy Karol Wojciechowski zabiera Czytelnika w podróż po drogach i rozdrożach obrządku francuskiego (senso stricto i senso largo). Przedstawia szereg perypetii doktrynalno-ideowych rytu w jego własnej ojczyźnie: przejście od silnie religijnych wątków do umiarkowanego teizmu, następnie stopniowy proces laicyzacji obrządku aż do niemal całkowitej jego racjonalizacji. Autor wspomina również o podejmowanych w XX w. próbach powrotu do źródeł rytu francuskiego. Oprócz sporej dawki danych historycznych Karol Wojciechowski nie zapomina o tym, co stanowi esencję obrządku: rytuały, ich symbolika i znaczenie. Śledząc początki francuskiej obrzędowości, ukazuje jak wyglądała inicjacja w pierwszych warsztatach francuskich i jak w kolejnych latach rytuały ulegały przemianom, a także jak wyglądają zwykłe prace współczesnej loży symbolicznej.
Opisując zawiłe relacje między „szkotyzmem” a masonerią francuską, autor przechodzi w dalszej części monografii do konkretów, oprowadzając niejako Czytelnika po komnatach rytualnych dawnych stopni wyższych. W ten sposób możemy na kartach książki śledzić poczynania bohaterów legend i mitów masońskich, obecnych w wyższych porządkach wolnomularskich. Dowiadujemy się m.in. o lampie Wielkiego Architekta i jego tajemnym imieniu wmurowanym w sklepienie podziemia świątyni; widzimy zmagania rycerzy-krzyżowców trzymających w jednej ręce miecz, a w drugiej kielnię, aż wreszcie dochodzimy do tajemniczych pokoi z różanym krzyżem i 33 świecami, odkrywając tam zagubione Słowo. Karol Wojciechowski odsłania również Czytelnikom istotę i strukturę V Porządku, do tej pory owianego mgłą niedomówień, nawet w samym środowisku francuskim. Próbuje też jasno nakreślić różnice między tradycjonalistyczną a postępową wersją obrządku nowoczesnego, bazując zwłaszcza na przykładzie stopnia Różanego Krzyża. Obserwując to, możemy się przekonać jak bardzo obrządek francuski odbiega od innych rytów pod względem stopnia wewnętrznego zróżnicowania: interpretacji symboliki i rytuałów, doktryny, struktury oraz nazewnictwa i liczby poszczególnych szczebli systemu.
Książka zabiera Czytelnika także w podróż po świecie, do krajów poza Francją, gdzie obrządek nowoczesny pozostawił swoje ślady i do dziś kwitnie tam w różnych formach. W podróży tej autor nie zapomina o dawnych lożach polskich, którym poświęca sporo miejsca, pisząc m.in. o rycie starofrancuskim Touxa i o systemie Maurycego Glayre’a opracowanym dla Wielkiego Wschodu Narodowego. Dowiadujemy się chociażby, że w obediencji tej wyższe stopnie nie przynosiły nowej wiedzy, ani też nie nakładały nowych obowiązków, zaś polscy wolnomularze traktowali je jako środki do wewnętrznego doskonalenia siebie w prawości charakteru, w poczuciu honoru, w wyrozumiałości dla drugich oraz w tolerancji dla innych światopoglądów i w dobroczynności.
Na samym końcu Karol Wojciechowski stara się też odnaleźć odpowiedź na pytanie odnośnie relacji rytu francuskiego do innych obrządków, omawiając m.in. zagadnienie jego kompletności na ich tle (m.in. wątek porzucenia przez RF stopni rytualnych powyżej Różanego Krzyża). W tym rozdziale wspomina także o odmiennych odpowiednikach pomiędzy stopniami w poszczególnych rytach. Dzięki temu książeczka ta będzie użyteczna również dla adeptów innych rytów, gdyż zawierając treści odnoszące się do nich, pozwoli dostrzec punkty wspólne. Znajdą oni w niej przede wszystkim odpowiedź na pytanie, czym się różni Ryt Francuski od Rytu Szkockiego Dawnego i Uznanego, Szkockiego Rektyfikowanego, Brazylijskiego, obrządków staropruskich czy anglosaskich (York i Emulation).
Biorąc pod uwagę kompleksowy charakter poruszanych zagadnień, książkę tą polecamy zarówno wolnomularzom, jak i miłośnikom Sztuki Królewskiej.
Fragmenty:
“Wiek XIX przyniósł nowe wyzwania – potrzeby reform społecznych. Rytuał Francuski powoli zaczął tracić swój umiarkowanie ezoteryczny charakter na rzecz asymilacji cech pozytywistycznych, jakże żywych w tamtej epoce. Wówczas już nie potrzeby towarzyskie i chęć zgłębiania niesamowitych tajemnic wzięły górę, ale wymóg szerokiej i niczym nieskrępowanej wolności sumienia oraz kierowanie uwagi na naprawę stosunków społecznych. Taka forma rytuału ostatecznie przyjęła się wraz z końcem XIX w., kiedy – jak wspomniano – usunięto z ołtarzy WBW.”
“Spowodowało to, że obrządek odszedł od anglosaskiego podejścia, gdzie na pierwszy plan wysuwa się rytuał i edukację symboliczną. Tutaj natomiast priorytetem stały się sprawy społeczne, a tak jednoznaczna dywersja tłumaczona jest miłością do ludzkości.”
“Wszelkiego typu teksty i dokumenty publikowane przez obrządek nowoczesny zawierają w swych nagłówkach hasło „Wolność, Równość, Braterstwo” zamiast „N.Ch.W.A.W.””
“Zadaniem nowego Rytu Francuskiego był powrót do źródeł wolnomularstwa, które zostało skażone przepychem, dekoracjami i próżnymi tytułami królewskimi. Liczbę stopni ograniczono co prawda do minimum, jednocześnie implementowano do nich najważniejszą wiedzę wolnomularską.”
“Wyższe Porządki Rytu Francuskiego nie są czymś nowym w relacji do stopni symbolicznych, lecz czymś w rodzaju symboliczno-filozoficznej analizy pozycji jednostki ludzkiej w społeczeństwie, gdzie mason pracujący nad swoim doskonaleniem w lożach symbolicznych, efekty swego działania przekazuje światu profańskiemu (taka jest funkcja kapituł), dążąc do jednoczenia idei i postępu Ludzkości.”
“II Porządek oznacza związek człowieka z cnotami. Głównym tematem tego stopnia jest poszukiwanie i odkrycie wiedzy, symbolizowanej przez bezcenny klejnot Hirama, który nosił zawsze przy sobie. Król Salomon zaś łączy różne elementy tej wiedzy, stapiając je wszystkie w kamień kubiczny. Ma to symbolizować przejście od związku do zjednoczenia, od związku ludzi do zespolenia wartości. Nie będzie błędem, jeśli dostrzeże się tu wpływ idei platońskich. Należy wyraźnie zaznaczyć, że w naczelnym przesłaniu tego Porządku chodzi nie tyle o ogólne jednoczenie wartości, albowiem te mogą przybierać różne formy, także nieprzyzwoite, ale przede wszystkim o unifikację tych wartości, które stanowią esencję masońskiego humanizmu. Adeptów zobowiązuje się do studiowania i rozważania kwestii zaprowadzenia sprawiedliwości w nowoczesnych stowarzyszeniach.”
“V Porządek: Bracia i siostry pracujący nad tym dają w ten sposób dowód światu, że masoneria nie tylko proponuje oryginalne rozwiązania, lecz dąży do poprawy społecznych struktur, w nawiązaniu do wysiłku rozpoczętego przez przedstawicieli epoki Oświecenia. W związku z tym Wielka Kapituła Generalna stworzyła specjalną Komisję Futurologii, która ma być okazją dla wszystkich BB:. i SS:. do przekazywania sobie uniwersalnych wartości i adogmatycznych zawartości. To laboratorium idei ma za zadanie pracę w celu zapewnienia podstaw dla realizacji w ciągu najbliższych dwóch pokoleń: 30-50 lat – Republiki Planetarnej z Parlamentem Ludności Świata i nową umową społeczną. Wiąże się to z budową zarówno wewnętrznej jak i zewnętrznej Świątyni, w duchu postępu i braku jakiegokolwiek dogmatyzmu. Ma też dać potężny impuls dla poprawy redystrybucji Państw Opiekuńczych, bardziej sprawiedliwego podziału dóbr. Wreszcie celem najważniejszym jest reforma kompletna rządów na świecie w ten sposób, że demokracja zostanie oparta na nowych zasadach efektywności. Oprócz tego niezbędna jest zachęta do edukacji w celu zapoznawania się z nowymi problemami światowymi, z budzenia potrzeby współtworzenia Społecznej Republiki Planetarnej oraz prowadzenia rejestru krzywd dla poszukiwania wspólnych narzędzi dla ich eliminacji.”
“W Brazylii Obrządek Francuski miał proklamować społeczną sprawiedliwość, wolność religijną i swobodę sumienia.”
“W Niemczech na początku XX w. pojawił się obrządek symboliczny w wersji zlaicyzowanej – bez Biblii (zastąpionej Białą Księgą) i formuły Wielkiego Architekta. Zaadoptowała go obediencja zwana „Wolnomularskim Związkiem Wschodzącego Słońca” (Freimaurerbund zur aufgehenden Sonne). Utworzona w 1905 r. przez kupca Heinricha Loebericha, bliska filozofii monistycznej, za swój główny cel obrała wyrwanie społeczeństwa z ciasnych pęt dogmatyzmu i wyznaniowości, zastępując je czystym człowieczeństwem. Sam jej założyciel wycofał się z wolnomularstwa regularnego, zniechęcony religijno-biblijnym klimatem związku.”
“Ryt Francuski można scharakteryzować jako demokratyczny, wybieralny, odpowiedzialny i alternatywny system, charakteryzujący się filozoficznym i raczej postępowym charakterem, w licznych wariantach otwartym na problematykę społeczną i przychylnym wobec kobiet.”
Warto jednak pamiętać, że jest to jedynie dominujące oblicze Rytu Francuskiego, który poza tym ma więcej twarzy…
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów 7
Przedmowa . 9
Wstęp . 13
Rozdział I
Rys historyczny
1.1. Na początku był chaos . 17
1.2. Jak to się nazywa? 18
1.3. Droga do tożsamości 20
1.4. Regulator 24
1.5. Bitwa o symbolizm (XIX i XX w.) . 25
Rozdział II
Charakterystyka systemu
2.1. Wczesny wariant rytuału 29
2.1.1 Dawny i dwaj Nowocześni . 29
2.1.2 Pierwsza inicjacja 31
2.1.3 Wnętrze świątyni 32
2.2. Stopnie symboliczne Rytu Francuskiego 35
2.2.1. Charakterystyka ogólna 35
2.2.2. Inicjacja i podwyżki płac . 37
2.2.3. Rytuał od strony praktycznej . 41
2.3. Stopnie wyższe . 44
2.3.1. Charakterystyka ogólna 44
2.3.2. I Porządek . 46
2.3.3. II Porządek 48
2.3.4. III Porządek 50
2.3.5. IV Porządek 53
2.3.6. V Porządek 57
Rozdział III
Renesans Porządków
3.1. Powrót do źródeł 63
3.2. Ryt Francuski WWF . 66
3.3. Obrządek Nowoczesny Wielkiej Loży Narodowej Francuskiej 77
3.4. Wielka Kapituła Generalna Francji i jej V Porządek . 79
3.5. Wielkie Przeorstwo Galów . 83
3.5.1. Historia pewnego rozłamu . 83
3.5.2. Struktury i doktryna Rytu Francuskiego Galów . 84
Rozdział IV
Poza granicami Francji
4.1. Anglia . 87
4.2. Brazylia 89
4.2.1. Historia 89
4.2.2. Struktura . 91
4.3. Holandia 93
4.4. Niemcy . 95
4.5. Polska . 97
4.5.1. Trzej Bracia i Dobry Pasterz . 97
4.5.2. Wielki Wschód Narodowy . 99
4.5.3. XX i XXI w. 103
4.6. Portugalia . 104
Rozdział V
Ryt Francuski a pozostałe obrządki
5.1. Ryt Szkocki Dawny i Uznany . 107
5.2. Inne obrządki 112
5.2.1. Ryt Szkocki Rektyfikowany . 112
5.2.2. Ryt Brazylijski 113
Podsumowanie 115
Literatura podstawowa 119
Literatura specjalistyczna . 120
Nota o autorze 121
Nota na temat ilustracji . 121
Wirtualny Wschód Wolnomularski 122
Przypisy 124
Wpisał: Administrator
03.11.2009.
zmieniono 09.09.2016
