Siergiej Karpaczow, Mariwa Tulska
Wstąpienie do loży masońskiej nie jest przepustką do kariery. Celem wolnomularzy jest osiągnięcie pełnej harmonii duchowej. Wolfgang Amadeusz Mozart był masonem i nawet specjalnie dla wiedeńskiej loży, do której należał, napisał operę „Czarodziejski flet”. Muzykę dla masonów pisał Beethoven. choć do tej pory nie udało się ustalić, czy należał do którejś z lóż. Do różnego typu tajnych bractw należeli rosyjscy poeci i dramatopisarze Puszkin. Radiszczew, Karamzin, malarze Borowikowski, Lewicki. Bilinin, architekt Bażenow. Samo wyliczenie rosyjskich masonów złożyłoby się na pokaźną księgę. O współczesnej rosyjskiej masonerii mówi się rzadko, choć czasami w prasie pojawiają się wzmianki o wolnomularzach, a nawet wywiady z wielkimi mistrzami. Autorytetem w dziedzinie historii i dnia dzisiejszego rosyjskiego wolnomularstwa jest profesor Siergiej Karpaczow, autor książki “Przewodnik po tajemnicach masonerii”.
Czym jest dla współczesnej Rosji masoneria ?
Obecnie w Rosji działają loże trzech central wolnomularskich. Zostały one utworzone przy bezpośrednim udziale współbraci z Francji Działają tutaj tylko te stowarzyszenia, które mają prawo organizowania lóż za granicą. Są to przede wszystkim: Wielki Wschód Francji, Wielka Loża Francji i Wielka Narodowa Loża Francji.
28 kwietnia 1991 roku Wielki Wschód Francji utworzył w Moskwie pierwszą w najnowszej historii lożę o nazwie Gwiazda Północy. Pod koniec sierpnia tego roku Wielka Loża Francji powołała lożę Nikołaj Nowikow. rok później lożę Lutecja. Z kolei oficjalnie zatwierdzone rosyjskie loże przystąpiły do organizacji własnych bractw. W ten sposób z Gwiazdy Północy wypączkowały Wolna Rosja, Północni Bracia i Dziewięć Muz. Loże te istniały do 1996 roku. Ich członkowie próbowali nawet utworzyć własny ryt, ale napotkali trudności i właściwie bractwa te zawiesiły działalność.
Jakie to były trudności?
Po pierwsze – słaba baza społeczna, po drugie – brak środków finansowych, po trzecie – wpływ na to miały także ambicje osobiste. Wielki Wschód Francji zdecydował wtenczas o zamknięciu wszystkich powołanych w Rosji lóż, a rok później utworzył nową lożę Moskwa. Wraz z Gwiazdą Północy skupia ona około 20 osób. Loże te nie przejawiają jednak aktywności. Natomiast te powołane pod auspicjami Wielkiej Narodowej Loży Francji, czyli tzw. regularnej masonerii, rozwijają się z powodzeniem.
A więc istnieją różne rodzaje masonerii?
Światowa masoneria dzieli się obecnie na dwie główne gałęzie: to masoneria regularna (anglosaska), czyli konserwatywna, oraz masoneria liberalna. W 1877 roku na Konwencie Wielkiego Wschodu Francji zdecydowano, że do bractwa można przyjmować ateistów. Wielka Narodowa Loża Francji (regularna masoneria) w latach 1992-1995 utworzyła w Rosji cztery loże: Harmonia i Lotos w Moskwie, Nowa Astrieja w Sankt Petersburgu, Gamajun w Woroneżu. Loże te w 1995 roku konsekrowały Wielką Lożę Rosji. Obecnie bractwo to posiada ponad 20 lóż w różnych miastach Rosji: Nowosybirsku, Kaliningradzie, Woroneżu i innych. Łącznie skupiają one ponad 200 adeptów.
Rosyjską Wielką Lożę uznało ponad 50 wielkich lóż regularnych. Choć nie brakowało i problemów: na początku 2001 roku przedstawiciele sześciu lóż opuścili zgromadzenie i założyli Ruską Wielką Lożę Regularną. W jej skład wchodzi obecnie sześć lóż, do których należy około stu adeptów. Ruskiej Loży nie uznały inne wielkie loże narodowe. Na razie Ruska Loża ma nieokreślony status i jest uważana za „dziką”. Cała rosyjska masoneria liczy zatem niewiele ponad 300 członków. A kto należy do lóż masońskich?
Są to przede wszystkim biznesmeni, którzy finansują działalność lóż, składki członkowskie absolutnie nie wystarczają. Niemało jest także przedstawicieli inteligencji – filozofowie, historycy, inżynierowie, a także byli oficerowie, urzędnicy, lekarze.
Czy w Rosji działają loże dla obcokrajowców?
Wielka Loża Rosji posiada jedną angielskojęzyczną lożę dla cudzoziemców, którzy mieszkają i pracują w Moskwie. To Aurora-5, zorganizowana 23 czerwca 1996 roku w ramach Wielkiej Loży Rosji.
W jaki sposób prowadzony jest nabór do lóż?
Zwykle członkowie loży polecają swoich znajomych. U nas w Rosji zresztą wszystko robi się po znajomości. Na przykład w masonerii początków XX wieku łatwo ustalić łączące członków lóż powiązania rodzinne, przyjacielskie bądź służbowe. Obecnie istnieje jeszcze jeden kanał – Internet. Wielka Loża Rosji ma swoją stronę internetową.
Czy kobiety mogą wstępować do lóż masońskich?
W Rosji nie mogą. Przecież to jest zakon rycerski. Chociaż zagranicą funkcjonują loże kobiece i loże mieszane. Np. Wielka Kobieca Loża Francji, uznana przez Wielki Wschód Francji. A do stowarzyszenia Droit Humain (Prawo ludzkie) przyjmowani są zarówno mężczyźni jak i kobiety.
Czy to prawda, że po dziś dzień obowiązuje niesamowita przysięga, którą składa adept przystępujący do loży masońskiej?
Oczywiście, każdy adept musi złożyć przysięgę. Jej tekst nie zmienił się od momentu powstania w XVIII wieku w Anglii. Można ją rzeczywiście uznać za niesamowitą, gdyż znajdują się w niej takie np. ustępy: „Niech mnie poćwiartują, niech wyrwą mi język…” itd. Ale to tylko hołd wobec tradycji, nic więcej. Masoneria w ogóle lubuje się w teatralizacji swoich działań. Największą karą. jaką może nałożyć loża, jest wykluczenie ze wspólnoty, a nie okaleczanie. Weźmy taka sytuacje: mąż przystąpi! do masonem i postanowił o wszystkim opowiedzieć żonie. Czy ma do tego prawo? Ma. Kiedyś nawet istniał taki obrzęd, kiedy nowo przyjętemu bratu wręczano dwie pary białych rękawiczek (to jeden / atrybutów specjalnej szaty masonów) i różę. Jedną parę rękawiczek i różę adept mógł podarować żonie lub wybrance. Mason nie ma prawa mówić nic o innych, ale o sobie – bez ograniczeń. A wiec można ujawnić swoja przynależność do loży.
Czy któryś z rosyjskich braci tak postąpił?
Tak. wielki mistrz Wielkiej Loży Rosji Gieorgij Diergaczow. Stał on na czele loży od momentu jej powstania w 1995 roku do kwietnia 2002 roku. Na następnym posiedzeniu Wielkiej Loży Rosji ma być wybrany nowy wielki mistrz.
Czym się dzisiaj zajmują, loża masońskie?
Tak jak wszystkie inne organizacje zajmują się rekrutacją, problemami organizacyjnymi, ale najważniejszym elementem działalności pozostaje studiowanie przekazów wolnomularskich dotyczących symboliki. mistyki, numerologii. a także poszczególnych tradycyjnych narzędzi masonów – cyrkla, kielni czy młotka.
Wolnomularze niechętnie mówią o swojej działalności politycznej. Dlaczego?
Rzeczywiście, i w księgach Wielkiego Wschodu Francji. i w dokumentach regularnego wolnomularstwa zapisano, ze podczas oficjalnych zgromadzeń lóż nie wolno dyskutować na tematy polityczne i religijne, a to dlatego że mogą one spowodować wielkie rozbieżności pomiędzy braćmi. A działalność masonerii ma na celu wyłącznie osiągnięcie pełnej harmonii. O polityce można natomiast mówić podczas agapy (czyli na nieoficjalnych kolacjach gromadzących braci), która zazwyczaj kończy oficjalne posiedzenia lóż liberalnego skrzydła.
Członkowie bractwa mogą być zwolennikami dowolnego nurtu politycznego czy ideologicznego, ale zabrania się im wstępowania w szeregi partii i brania aktywnego udziału w życiu politycznym. O ile wiem. politycy nie należą do żadnej z obecnie działających lóż.
Czy loże masońskie są organizacjami otwartymi, czy zamkniętymi?
To zamknięte organizacje, ale nie organizacje tajne. Prawdę mówiąc, do czasów obecnych niewiele przetrwało tajemnic. Istnieje tak wiele książek poświęconych masonerii, opisano w nich symbole, rytuały, zasady itd.
A w jaki sposób są rejestrowane loże masońskie w Rosji?
Jak wszystkie inne organizacje przechodzą one procedurę rejestracji w Ministerstwie Sprawiedliwości. Na przykład
Ruska Wielka Loża zarejestrowana została pod nazwą Niekomercyjne Stowarzyszenie Sztuki Obróbki Kamienia Ruska Wielka Loża Regularna. Wcześniej loże rejestrowano tak jak fundacje.
Od dawno toczy się spór o to, czy działalność wolnomularzy jest pożyteczna dla społeczeństwa lub danego kraju, czy tez wręcz przeciwnie.
To zależy. Dla islamskich fundamentalistów czy skrajnych nacjonalistów masoni są niepożądani. Masoneria była zakazana w ZSRR. w faszystowskich Niemczech. Obecnie jest zakazana w Iranie i innych krajach rządzonych przez dyktatorskie reżimy. Jest tylko jeden wyjątek – Kuba. jedyny kraj komunistyczny, w którym nie obowiązuje zakaz działalności lóż masońskich.
Ludzie tolerancyjni odnoszą się do masonerii z sympatią. Wolnomularstwo łączy ludzi, stanowi element cywilizacji zachodniej, a także społeczeństwa obywatelskiego. Czy jest coś złego w tym. ze człowiek przyjmuje idee wolności, równości i braterstwa, że może zajmować się filantropią, działalnością oświatową, wydawać książki?
To dlaczego masoni nie lubią, się afiszować?
Po pierwsze dlatego, że skromność jest jedną z masońskich cnot. po drugie – proszę popatrzeć, ilu mamy wokół siebie ludzi, którzy za butelkę wódki gotowi są wyprawić na tamten świat nie tylko masonów, ale dosłownie każdego. Poza tym członkami zamkniętej organizacji są ludzie bliscy sobie pod względem duchowym.
Czy masoneria ma przed sobą przyszłość? Czy pod koniec trzeciego tysiąclecia będą jeszcze istniały jakieś loże?
Trudno orzec, czy ludzkość w ogóle ma przed sobą jakąś przyszłość.. W światowym wolnomularstwie od dawna zauważa się proces starzenia się Do lóż wstępują przede wszystkim ludzie w średnim wieku, ludzie starsi, młodzieży nie ma. Liczebność bractw stale się zmniejsza. Weźmy Amerykę – jeszcze niedawno działało tam ponad 4 mln, wolnomularzy, obecnie nie zostało więcej niż 3 mln.
Skoro tak, to dlaczego mimo wszystko ludzie garną się do masonerii?
Każdy ma jakieś swoje powody. W rytuale znajduje się ostrzeżenie, że nie wolno wstępować do loży z ciekawości, dla korzyści materialnych czy dla zrobienia kariery. Ale oczywiście są ludzie, którzy kierują się właśnie takimi pobudkami. Często członkami lóż są adwokaci czy agenci ubezpieczeniowi – w ten sposób poszukują bogatych klientów
Nie można wykluczyć zatem tego. że niektórym członkostwo w loży pozwoliło na zrobienie kariery. Ale w samej masonerii obowiązuje bardzo ścisła hierarchia. Pierwszy stopień to loża symboliczna, czyli błękitna, poszczególne szczeble to uczeń – czeladnik – mistrz. Mason przechodzi kolejne stopnie wtajemniczenia. Starożytny ryt szkocki ma 33 stopnie. We wszystkich rytuałach obowiązuje zasada, że wyższe lóż nie mają prawa mieszać się do spraw lóż niższego szczebla.
Rozmawiała Mariwa Tulska. “Niezawisimaja Gazieta”, 2003. Przedruk za “Forum”, nr 46, 23.11.2003.
Autorzy: Siergiej Karpaczow, Mariwa Tulska
14.10.2005.
