Bogumił M.Woźniakowski, Forum Myśli Wolnej, kwiecień 2025. Ilustracja: Nagrobek Hieronima Stroynowskiego w wileńskim kościele św. Janów
Wśród wolnomularzy należących do lóż działających na ziemiach polskich, jak i w lożach zagranicznych, możemy odnaleźć reprezentantów kleru rzymsko-katolickiego; i to zarówno wysoko postawionych hierarchów, jak i zwykłych księży czy zakonników. Nie była to co prawda liczna reprezentacja, najwięcej (kilkadziesiąt osób) należało w pierwszym okresie, czyli do likwidacji masonerii w 1821 roku.
Wśród nich znalazły się tak prominentne postacie jak m.in. prymas i biskup diecezjalny.
Przedstawicieli duchowieństwa innych wyznań chrześcijańskich również nie brakowało, ale były to przypadki incydentalne i dotyczyły głównie reprezentantów kościołów ewangelickich.
Gwoli przypomnienia: pierwsze organizacje wolnomularskie pojawiły się na terenie Rzeczypospolitej Polskiej już w latach dwudziestych XVIII w., a za ich początki można przyjąć pojawienie się Bractwa Czerwonego w 1720 lub 1721. Niewiele o nim jednak wiemy, gdyż żywot tej struktury był stosunkowo krótki. Możliwe, że Bractwo było związane z masonerią jakobicką, czyli strukturami wolnomularskimi
tworzonymi przez katolickich angielskich i irlandzkich emigrantów z Wysp Brytyjskich w niektórych krajach kontynentalnej Europy. Głównym ich celem był powrót na tron katolickiej dynastii Stuartów.
Więcej informacji posiadamy o powstałej w Warszawie w roku 1729 loży „Trzech Braci” i dlatego ten rok przyjmuje się za początek „Sztuki Królewskiej” w Polsce. Największy swój rozkwit masoneria przeżywała w okresie panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w Księstwie Warszawskim oraz w pierwszych latach funkcjonowania Królestwa Polskiego.
Wrogość Kościoła katolickiego wobec wolnomularstwa nie nastąpiła od razu, a spowodowane to było czysto koniunkturalnymi przyczynami. Jak już wspomniałem, dużą rolę w jej rozwoju odegrali emigranci z Wysp, którym zależało na powrocie Stuartów; zakładali oni loże w takich krajach katolickich jak Francja, Hiszpania, Polska, czy w samym centrum Państwa Kościelnego – Rzymie. Przez kilkadziesiąt lat papiestwo było czynnie zaangażowane w akcje organizowane w obronie pretendenta do tronu brytyjskiego Jakuba II Stuarta i jego syna, dlatego z życzliwością traktowało rozwój lóż jakobickich. Stuartowie otrzymali od papieża tytuł Katolickich Królów Anglii, a żona Jakuba III, wnuczka króla Jana III Sobieskiego Klementyna, tytuł Katolickiej Królowej Anglii.
Gdy jednak…
przeczytaj więcej:
