BoSK: Międzynarodowa aktywność wolnomularska w okresie powojennym: CLIPSAS i inni

Poniżej zamieszczamy kolejny rozdział książki Karola Wojciechowskiego “Bitwa o Sztukę Królewską“.

• CLIPSAS i inni

Ofensywa nurtu regularnego, nastawiona na izolację Wielkiego Wschodu Francji i pokrewnych mu ideowo potęg masońskich, zmuszała obediencje nurtu liberalnego do kroków obronnych. W październiku 1952 r. w Strasburgu i 3-4 lipca 1954 r. w Paryżu miały miejsce konferencje central tego odłamu. 4-5 lipca 1954. powołano do życia Sojusz Braterski Potęg Mularskich Uznających Absolutną Wolność Sumienia (Alliance Fraternelle des Puissances Maconniques Reonnaisant la Liberte Absolue de Conscience). Dokument założycielski stwierdzał, że jego sygnatariusze uznają całkowitą wolność sumienia, potwierdzają wobec całego świata stałe zasady innych (tj. inaczej myślących) obediencji i uznają koncepcje masońskie za dziedzinę oceny wyłącznie każdej z nich. Apel podpisali Wielkie Wschody Francji i Belgii oraz obu hiszpańskich na emigracji i dziewięć central Ameryki Płd., a z Azji – obediencja turecka, irańska, jedna z libańskich oraz syryjska. Z Afryki podpisała wyłącznie Wielka Loża Doliny Nilu. Podpis swój złożyło także – co było novum – Droit Humain. Obecni byli również obserwatorzy m.in. z Wielkiej Loży Francji, zaś życzenia powodzenia przesłały m.in. Wielkie Loże Chile, Argentyny i Urugwaju.

Idąc za ciosem, w dniu 22 stycznia 1961 r. sygnatariusze apelu powołały Związek Strasburski CLPISAS, który za główne zadanie postawił sobie szerzenie ideałów wolności i braterstwa wolnomularskiego w takim rozumieniu, jak pojmował je główny przedstawiciel nurtu liberalnego czyli Wielki Wschód Francji. Było to sprzeczne z postawą nurtu regularnego, zwłaszcza Zjednoczonej Wielkiej Loży Anglii. CLIPSAS był – jak wspomniano – rezultatem już istniejącego Sojuszu Braterskiego Potęg Mularskich Uznających Absolutną Wolność Sumienia, a jego inicjatywa jego powołania wyszła od Wielkich Wschodów Francji i Belgii. Porozumienie o jego utworzeniu podpisało 11 obediencji europejskich i Wielki Wschód Libanu. Uzgodniono zasady funkcjonowania zrzeszenia, władz administracyjnych, powołano także biuro organizacyjne, którego szefem był zawsze Wielki Mistrz Wielkiego Wschodu Belgii. CLIPSAS działał dość prężnie i rozwijał się pomyślnie: po 25 latach istnienia skupiał już 35 obediencji z 28 krajów, które razem liczyły 65 tys. członków. Były to – za wyjątkiem ww. WW – organizacje mniejsze. CLIPSAS organizował spotkania i posiedzenia, w tym także obrzędowe, miał na celu zbliżenie różnych organizacji oraz ułatwienie rozpowszechniania ideałów liberalnego Ars Regia na świecie. Zapraszano na nie – nawet pomimo nieutrzymywania oficjalnych stosunków – obediencji Prince Hall. W marcu 1983 r. CLIPSAS otworzył swoje wrota także dla lóż żeńskich i mieszanych – przyjęto m.in. Droit Humain.

Niejako dla przeciwwagi wobec działań kierunku liberalnego, podejmowano również próby powołania porozumień międzynarodowych obediencji regularnych i tak np. wolnomularstwo niemieckie, austriackie i szwajcarskie zwołało Naradę Wielkich Mistrzów Europejskich, na których dyskutowano warunki przyszłego porozumienia. Zdecydowano, że dla uczestników obowiązujący będzie 5 pkt. zbiór zasad „Alpiny”. W Luksemburgu 14-15 kwietnia 1954 r. powołano do życia Konwencję Luksemburską, a do związku przystąpiły Wielkie Loże Niemiec, Austrii, Luksemburga, Szwajcarii oraz Wielki Wschód Holandii. Wkrótce dołączył też Wielki Wschód Włoch, a w 1956 r. Wielka Loża Francji, która wtedy ukierunkowywała się na regularność. Dwie ostatnie obediencje zobowiązały się do zerwania w ciągu 5 najbliższych lat stosunków z organizacjami, które nie spełniają wymogów ww. konwencji. Żywotność tej inicjatywy była jednak krótka, gdyż już po 1959 r. de facto zaczęła ona tracić na znaczeniu. Europejska Konferencja Wielkich Mistrzów „regularnych” odbyła jeszcze zjazdy – raz w 1961 r., a drugi w 1982 r., lecz nie były one najwyraźniej owocne. Omawiano plany przeciwstawiania się atakom zewnętrznym na sztukę królewską, referowano rozłamy w obediencjach regularnych (m.in. w Belgii), wyrażono również zaniepokojenie polityczną działalnością GOdF.

Ciekawostką jest fakt, że podejmowano również działania zmierzające do dialogu między stroną regularną a liberalną. Z inicjatywy władz Wielkiej Loży Szwajcarskiej „Alpina” odbył się w dniach 22-23 lutego 1961 r. zjazd Wielkich Mistrzów obediencji europejskich – zarówno regularnych, jak i liberalnych oraz pokrewnych. Zjednoczona Wielka Loża Anglii od początku oświadczyła, iż nie weźmie udziału w tym spotkaniu, ale nie wyciągnęła też żadnych konsekwencji wobec uznawanych przez siebie potencji, które wysłały na nie swoich delegatów. Wielka Loża Narodowa Francuska jednoznacznie potępiła w okólniku tą inicjatywę, a udziału w niej w ostatniej niemal chwili odmówiły Wielka Loża Austrii i Wielki Wschód Holandii. Na zjeździe ogólnie omówiono obecną sytuację wolnomularstwa w swych krajach, dochodząc zarazem do wniosku, iż przedwczesna, a nawet nieaktualna jest idea federacji obediencji europejskich.

Podejmowano również w Europie inne inicjatywy mające na celu zbliżenie adeptów różnych nurtów, rytów i obediencji. Przykładem tego był m.in. utworzony w maju 1964 r. Europejski Łańcuch Braterski (Europaeische Bruderkette lub Chain d’Union Européene). Szybko jednak zakończył swoje istnienie, ponieważ z dużą rezerwą odnosili się do niego zarówno regularni, jak i Wielki Wschód Francji, który widział w nim zagrożenie swego istnienia. Po jego rozwiązaniu w 1966 r. jego członkom zalecano przyłączenie się do Powszechnej Ligi Wolnomularskiej (UFL).

Bibliografia:

1. L. Chajn, „Polskie wolnomularstwo 1920-38”, Warszawa 1984

2. L. Hass, „Świat wolnomularski. Konkrety.” Tom 1. Trudne czasy 1932–1945, Wyd. Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna, Łowicz 2004

3. L. Hass, „Świat wolnomularski. Konkrety. Tom 2. 1945 – lata dziewięćdziesiąte XX w.”, Wyd. Neriton, Instytut Historii PAN, Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna, Warszawa 2006

4. „An Interview With Sir Alfred Robbins, P. G. W., President of the Board of General Purposes, United Grand Lodge of England, W. M. Quatuor Coronati Lodge, Etc., England”, The Builder Magazine, June 1924 – Volume X – Number 6, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1924_june.htm

5. „The Masonic International Association” by the Editor, The Builder Magazine, April 1922 – Volume VIII – Number 4, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1922_april.htm

6. Some Personal Views Concerning Membership in The Masonic International Association By Bro. Townsend Scudder, Past Grand Master, New York, The Builder Magazine, April 1925 – Volume XI – Number 4, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1925_april.htm

7. „Why the Grand Lodge of New York Withdrew From the Masonic International Association” By Bro. William A. Rowan, Grand Master, New York, The Builder Magazine, March 1925 – Volume XI – Number 3, on-line:http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1925_march.htm

Kolejny rozdział: Bilans zniszczeń i strat wojennych – w poniedziałek 19-ego września