.
W piątek 4 lipca, w wieku 86 lat zmarł br. Zbigniew Gertych, honorowy Wielki Mistrz WWP.
Urodził się 26 października 1922 w Poznaniu, był profesorem ogrodnictwa i ekonomiki rolnictwa.
Ruch oporu
Był ochotnikiem w kampanii 1939 r. Potem działał w ruchu oporu. W ramach Wojska Ochotniczego Ziem Zachodnich współorganizował grupę młodzieżową. Aresztowany przez Gestapo, w hitlerowskim więzieniu spędził dwa lata (1940-1942). Po ucieczce z więzienia wstąpił do Armii Krajowej.
Praca naukowa
W 1947 roku ukończył Uniwersytet Jagielloński, doktorat obronił w 1950 r. W 1946-1953 był pracownikiem naukowym w Zakładzie Dendrologii Polskiej Akademii Nauk (PAN) w Kórniku, w 1953-1964 dyrektorem Sadowniczego Zakładu Doświadczalnego w Brzeźnej, w 1964-73 wicedyrektorem Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach. W 1963 uzyskał tytuł doktora habilitowanego, a w 1976 został członkiem korespondentem PAN. W latach 1975-1977 przewodniczył Komitetowi Nauk Ogrodniczych PAN. W 1978-1980 był sekretarzem Wydziału Nauk Rolnych i Leśnych PAN, w 1981-1983 I Zastępcą Sekretarza Naukowego PAN, a w 1978-1980, 1984-1986 członkiem Prezydium PAN. W 1990 pracował jako profesor w Ogrodzie Botanicznym PAN w Powsinie oraz jako przewodniczący Rady Naukowej Ogrodu Botanicznego – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN. Był też członkiem Rady Naukowej Instytutu Genetyki Roślin PAN w Poznaniu. Od 1994 r. członek rzeczywisty PAN.
Był honorowym prezesem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, członkiem honorowym Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Ogrodnictwa (SITO), członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych.
Zbigniew Gertych, jako uczony oraz praktyk nauk rolniczych zasłynął w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wraz z prof. Szczepanem Pieniążkiem (zmarłym kilka dni wcześniej), jako twórca prawdziwej rewolucji w polskim owocarstwie, wprowadzając do polskich sadów nowe gatunki jabłek. M.in. w ramach głośnego wówczas „eksperymentu sądeckiego” upowszechniał nowoczesne formy sadownictwa. Był założycielem i twórcą Ogrodu Botanicznego w podwarszawskim Powsinie.
Działalność polityczna
W latach 1955-1990 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1975-1984 członek Centralnej Komisji Kontroli). W 1957-1965 i 1980-1989 poseł na Sejm (1982-85 wicemarszałek) z okręgu skierniewickiego. Jako jedyny w dziejach PRL zdobył mandat startując spoza tzw. miejsca mandatowego (1957). Członek komisji sejmowej Nauki i Postępu Technicznego. W latach 1980-1982 był przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w rządach: Edwarda Babiucha, Józefa Pińkowskiego i Wojciecha Jaruzelskiego. W latach 1985-1987 wicepremier w rządzie Zbigniewa Messnera. Pełnił też funkcję ambasadora w Wielkiej Brytanii i Irlandii w latach 1987-1990.
Działalność społeczna
Był przewodniczącym istniejącego od 1984 roku Krajowego Komitetu Narodowego Czynu Pomocy Szkole (KKNCPS), który koncentrował się na inspirowaniu i organizowaniu społecznej aktywności dla poprawy bazy lokalowej i doposażania szkolnictwa. W latach 1984 – 1989 działało blisko 8 tysięcy lokalnych społecznych komitetów, których celem była budowa lub rozbudowa obiektów oświatowych. Dzięki ich aktywności powstało 16.500 miejsc w przedszkolach, 4 tysiące nowych pomieszczeń do nauki w szkołach i 600 mieszkań dla nauczycieli. Większość tych inwestycji zrealizowano w środowisku wiejskim.
Pełnił funkcję wiceprezesa Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Brytyjskiej powołanego w 1989 r. W trakcie pobytu na placówce dyplomatycznej w Londynie brał udział w pracach tamtejszego Rotary Club. Wymieniany na liście 100 najbardziej znanych rotarian.
Był ponadto również założycielem (1991) i działaczem fundacji „Homo et Planta”, promującej i wspomagającej inicjatywy służące rozwojowi ogrodów botanicznych w Polsce, a w szczególności Ogrodu Botanicznego Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Fundacja od lat organizuje koncerty pod hasłem „Muzyka w kwiatach” w powsińskim Ogrodzie Botanicznym.
Współzałożyciel i przewodniczący Rady Fundacji „Pro Scientia et Vita”, powołanej w 2001 r. przez członków Wydziału Nauk Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych PAN, celem której jest nagradzanie młodych pracowników nauki z zakresu nauk rolniczych, leśnych, weterynaryjnych i o żywności, którzy wyróżniają się istotnym dorobkiem badawczym oraz wysoką aktywnością w środowisku naukowym.
W latach 90. XX działał w ruchu uniwersalistycznym (International Society of Universalism), był członkiem Tymczasowego Parlamentu Świata. W swoim wystąpieniu w Pałacu Staszica dotyczącym humanizmu uniwersalnego z okazji 265-lecia wolnomularstwa w Polsce, 12 listopada 1994 r., mówił: „A więc w nadchodzących wiekach pryncypium jedności przy różnorodności jest podstawą działań dla pokojowego zachowania ciągłości rozwoju ludzkości. Ta jedność ma być oparta o podstawowe prawo każdego człowieka do życia bez dyskryminacji, w dobrobycie, sprawiedliwości i zgodzie. W pierwszym artykule zobowiązuje się Federację Świata do zapobiegania wojnom, pełnego rozbrojenia i tworzenia podstaw do pokojowego współżycia w oparciu o prawo człowieka, bezpieczeństwo, wolność, demokrację i równy start. (…) Ktoś powie, że to wszystko utopia. I będzie miał słuszność. Ale czy nie ma już prawa do marzeń?”.
Był jednym z sygnatariuszy Polskiej Inicjatywy na rzecz Trwałego Rozwoju Świata.
Wyróżnienia
Zbigniew Gertych został uhonorowany doktoratami honoris causa Niemieckiej Akademii Nauk Rolniczych, Uniwersytetu w Brnie oraz Akademii Rolniczej w Szczecinie (1989).
Otrzymał Medal PAN im. Mikołaja Kopernika, najwyższe wyróżnienie PAN, za zasługi dla nauki polskiej oraz Medal im. MichałaOczapowskiego Wydz. Nauk Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych PAN, za wybitny wkład w rozwój nauk rolniczych.
Wolnomularz
Swą przygodę z wolnomularstwem rozpoczął w hitlerowskim więzieniu, gdzie jeden z przedwojennych polskich wolnomularzy zaproponował mu przyjęcie jako ucznia masońskiego. W więzieniu złożył przysięgę wolnomularską. Prawdziwą inicjację masońską odbył jednak dopiero w latach 90. XX w., kiedy związał się z Wielkim Wschodem. Od 1994 był wiceprezydentem Polskiej Grupy Narodowej Powszechnej Ligi Wolnomularskiej (UFL-Polska). W WWP pełnił funkcje Wielkiego Strażnika Pieczęci oraz Czcigodnego Mistrza Loży „Europa” (od 2000 r.). W latach 2001-2004 był Wielkim Mistrzem WWP. Później pełnił funkcję przewodniczącego Sądu Braterskiego. W 2006 r. otrzymał Złote Pióro „Wolnomularza Polskiego”, gdzie publikował pod imieniem zakonnym Zbigniew Dąbrowa.
Wpisał: Kamil Racewicz
08.07.2008.
