Andrzej Nowicki, 24.10.2001
Najważniejsze osiągnięcia teoretyczne (najważniejsze myśli własnego systemu filozoficznego – filozofii spotkań w rzeczach)
Największym osiągnięciem mojego życia jest zbudowanie własnego systemu filozoficznego. Proces powstawania tego systemu można podzielić na dwie fazy: wstępna (faza 1932-1966, od 13 do 47 roku życia – poznawanie historii filozofii i arcydzieł sztuki, pojawianie się własnych myśli zalążków przyszłego systemu), budowa systemu (faza rozpoczęta publikacjami napisanymi w 1966 roku i trwająca nieprzerwanie już 35 lat). Książkami, w których wyłożyłem najważniejsze myśli systemu są „Człowiek w świecie dzieł” (PWN 1974, s. 378) i „Spotkania w rzeczach” (PWN 1991, s. 440). Rozwinięcie systemu znajduje się w kilkunastu pracach opublikowanych w ostatnim dziesięcioleciu.Mam 84 lata i dalej pracuję nad rozwinięciem i pogłębieniem systemu).
1 – RADYKALNIE PLURALISTYCZNA TEORIA OSOBOWOŚCI (polimeryzm)
Każdy człowiek jest zbiorem mnóstwa cząstek: nosi w sobie całe swoje drzewo genealogiczne, cząstki osobowości rodziców i wszystkich przodków z nieskończonego łańcucha pokoleń a także cząstki wszystkich osób, które spotkał. Niektóre z tych osób stały się aktywnymi cząstkami jego podmiotowości (mieszkają na jego „polu daimoniona”).
Nosimy w sobie wszystko, czego w życiu doświadczyliśmy, wszystko, co widzieliśmy i słyszeliśmy, wszystko, co nam się śniło, wszystko, co zostało przez nas pomyślane, odczute, przeżyte.
Wszystko to tworzy w nas masy apercepcyjne, które kształtują każdą kolejną percepcję (Herbart). Różnorodność doświadczeń życiowych sprawia, że każdy człowiek jest inny i każdy inaczej postrzega te same przedmioty.
2 – REALNA OBECNOŚĆ CZŁOWIEKA WE WŁASNYCH WYTWORACH (ergantropia)
Wytwarzając różne przedmioty człowiek umieszcza w nich cząstki własnej osobowości. Wstępuje w tworzone przez siebie dzieła razem z całym światem, który w sobie nosi i dzięki tym aktom „wdziełowstąpienia” jest w swoich dziełach realnie obecny.
3 – SPOTKANIA W RZECZACH
„Realna obecność” twórcy we własnych dziełach sprawia, że osoby „wstępujące w ich dzieła” mogą się w tych dziełach spotkać z ich twórcami i tymi osobami, które zostały przez nich wniesione do dzieła. Dzieła ludzkie są „miejscem spotkań” twórców z odbiorcami ich dzieł. „Wdziełowstąpienie” to nie tylko czynność twórcy tworzącego dzieło, ale także czynność każdej osoby, która to dzieło ogląda, słyszy, czyta.
4 – „PUSTE POLA” – PRZESTRZEŃ DLA AKTYWNOŚCI TWÓRCZEJ ODBIORCOW
Każde doskonałe dzieło ludzkie ma własności spacjogenne; zawiera „puste pola” czyli przestrzeń dla aktywności odbiorców, którą mogą wypełnić swoim sposobem widzenia, słyszenia, wyobrażania sobie, rozumienia, uzupełniania, modyfikowania i eksterioryzowania tych czynności psychicznych w swoje własne wytwory psychofizyczne. Przykłady: odbiorca może uczynić dzieło,
w które wstępuje przedmiotem opisu, objaśniania, analizy, krytyki, uzupełnić je ilustracjami, muzyką, przerobić je na scenariusz dzieła teatralnego lub filmowego.
5 – PLURALIZM METODOLOGICZNY
Dla ujęcia osób i przedmiotów w ich obiektywnej wieloaspektowości, trzeba oglądać je z różnych punktów widzenia, stosując najlepsze narzędzia pojęciowe znajdowane w różnych systemach filozoficznych i różnych kulturach. Umiejętność integracji różnych punktów widzenia i narzędzi nie wystarcza. Trzeba także znaleźć nowy, własny „sposób widzenia” i wytwarzać nowe, własne narzędzia.
6 – „JESZCZE NIE” Ernst Bloch)
Aktywny stosunek człowieka do dzieł innych ludzi polega na tym, że potrafi je ujmować nie tylko w aspekcie tego, czym są, ale także w aspekcie ich możliwości bycia innymi, niż są.
7 – „MODUS CREANDI”
Poetą, pisarzem, malarzem, kompozytorem, filozofem jest się nie wtedy, gdy przyswoiło się wiedzę i umiejętności innych twórców i potrafi się tworzyć tak jak „się” tworzy, ale dopiero wtedy, gdy ma się coś własnego do przekazania i potrafi się to zrobić w swój własny sposób. Najważniejszą cząstką osobowości twórcy, którą można znaleźć w jego dziele jest charakterystyczny dla niego „modus creandi” (sposób wytwarzania tego dzieła).
8 – ŚWIAT CUDOWNYCH DZIEŁ LUDZKICH JAKO NAJWYŻSZA WARTOŚĆ
Tym, co usprawiedliwia istnienie gatunku ludzkiego, jest stworzony przez ludzi świat filozofii i arcydzieł poezji, malarstwa, rzeźby, architektury, muzyki.
9 – REPUBLIKA MUZ JAKO CEL
System ma własną utopię społeczną: Światową Republikę opartą na braterstwie narodów, w których wszyscy ludzie są twórcami, aktywnymi uczestnikami życia kulturalnego.
(Autor: Andrzej Nowicki, 24.10.2001)
