Ryt Francuski Nowoczesny

Karol Wojciechowski

We Francji wolnomularstwo już na początku XVIII w. wkroczyło na nową drogę rozwoju. Skromną obrzędowość angielską ubogacono tam na różne sposoby, zmieniono np. niektóre hasła, kroki i znaki, przestawiono kolumny, dodano nieznane dotąd elementy dekoracyjne, a z czasem uzupełniono rytuał inicjacyjny o wątki podróży przez żywioły i inne elementy, stąd też obrządek stosowany w lożach francuskich bardzo oddalił się od anglosaskiego pierwowzoru.

Nad Sekwaną rozpoczął się także proces tworzenia rozmaitych wyższych wtajemniczeń, tzw. stopni szkockich. W rezultacie powstała cała masa różnych rodzajów rytów i systemów, które mniej lub bardziej pokrywały się ze sobą. Wielki Wschód francuski postanowił, mimo pewnych oporów na początku, uregulować sprawę tych wyższych wtajemniczeń, jak również ujednolicić rozmaite warianty rytuałów lóż świętojańskich. W rezultacie opracowano standard (Regulateur) dla stopni błękitnych oraz dokonano wyboru najbardziej popularnych i najczęściej używanych stopni wyższych, eliminując jednak te, które wywodziły się z tradycji rycersko-templariuszowskiej. W ten sposób w 1786 r. skodyfikowano ryt 7 stopniowy, od 1799 r. określany mianem francuskiego. Po 1877 r., w związku z wykreśleniem przez Wielki Wschód Francji słowa Wielki Architekt Wszechświata doszło do nieznacznej reformy obrządku, polegającej na jego odejściu w stopniach symbolicznych od pewnych wątków religijno – mistycznych w kierunku racjonalizmu i wyeksponowania humanitarno – społecznego charakteru. W związku z obudzeniem przez Wielki Wschód Francji uśpionej Wielkiej Kapituły Generalnej pod koniec lat 90. XX w., dokonano stosownych reform także w wyższych stopniach. Jednakże większość pozostałych obediencji na świecie np. w Brazylii czy w Holandii, stosujących ten obrządek, pozostała wierna jego tradycjonalistycznemu charakterowi.

Zaprojektowany w 1786 r. przez Wielki Wschód francuski ryt nowoczesny (moderne) liczy 7 szczebli, na które składają się trzy stopnie loży błękitnej oraz cztery tzw. wyższe Porządki:

1° Kawaler Wybrany
2° Wielki Wybrany (Kawaler Szkocki)
3° Kawaler Wschodu (Rycerz Mason)
4° Kawaler Różanego Krzyża (Doskonały Wolnomularz)

Te wyższe stopnie Mądrości bywają też określane systemem Porządków Różanego Krzyża. Każdy z tych wyższych Porządków teoretycznie zawiera w sobie określoną ilość szczebli odpowiadających głównie pewnym grupom stopni wyższych rytu szkockiego dawnego i uznanego, z tym że reprezentatywny dla każdego z nich jest tylko jeden tytuł i rytuał.

Stroje masońskie Rytu Francuskiego Nowoczesnego od stopnia mistrza:

3rf

1_porz_rf

2_porz_rf

3porz_rf

4_porz_fr

Oprócz wspomnianych czterech wyższych Porządków istniał jeszcze dodatkowy, Piąty Porządek, który pierwotnie (koniec XVIII w.) miał charakter akademii masońskiej, składał się z 81 stopni, choć nigdy nie pracował obrzędowo, nie nadawał też żadnych tytułów, a do jego zadań oprócz spraw administracyjnych należała analiza porównawcza licznych masońskich systemów stopni wyższych. Prędko został jednak zapomniany, by w czasie późniejszym odrodzić się, lecz już w różnych formach (rytualnych i nierytualnych). W niektórych krajach, jak np. w Holandii, nigdy nie był praktykowany.

Aktualnie istnieje kilka wersji V Porządku, pierwszą z nich i najstarszą spośród obudzonych w XX w. we Francji jest międzyobediencyjna kapituła, powiązana głównie ze środowiskiem Wielkiej Loży Tradycyjnej i Symbolicznej “Opera”. W tymże najwyższym Porządku nie praktykuje się żadnych stopni, nie nadaje się także żadnych dodatkowych tytułów. Jego członkowie zajmują się wyłącznie sprawami administracyjnymi oraz studiami nad rytem francuskim i porównywaniem rozmaitych systemów masońskich. Podobny charakter posiada V Porządek działający w ramach rytu francuskiego praktykowanego przez Wielkie Przeorstwo Galów. Nieco inna sytuacja ma miejsce w Wielkiej Kapitule Generalnej Wielkiego Wschodu Francji. W ramach niej istnieje autonomiczna jednostka o nazwie V Porządek, posiadająca międzynarodowy zasięg. Tenże Porządek składa się z trzech faz (etapów), a każdemu z nich przyporządkowana jest pewna dodatkowych liczba stopni i tytułów – na szczycie tej drabiny znajduje się stopień Wzniosłego Filozofa Nieznanego. Istnieje też specjalna ceremonia przyjęcia do najwyższego Porządku, natomiast prace tej organizacji skupiają się na administracji rytu oraz na studiowaniu i rozważaniu wątków poszczególnych rytów i systemów masońskich w kontekście bieżących problemów społeczno-ekonomicznych – ważną rolę odgrywa tu idea republiki planetarnej. Z kolei rozłamowa Wielka Kapituła Generalna Francji ma podobną strukturę, lecz unika rozważań haczących o kwestie polityczne – raczej interesuje ją bogactwo symboliczne rytu francuskiego i pozostałych obrządków. Wszystkie wymienione warianty V Porządku mają jednak pewną wspólną cechę – nie są to stricte rytualne ciała masońskie. Inna sytuacja ma miejsce w przypadku Wielkiej Kapituły Francuskiej związanej z Wielką Lożą Narodową Francuską. Kapituła ta patent swój otrzymała z Brazylii, a stosowany przez nią wariant rytu francuskiego jest dość specyficzny, gdyż w kraju nad Amazonką osiągnął liczbę 9 stopni. Regularni bracia francuscy ostatnie dwa stopnie przekształcili w dwa rytualne stadia wewnętrzne Piątego Porządku, aby przybliżyć się do historycznego pierwowzoru. Te dodatkowe, najwyższe stopnie administracyjne to:

5a° Kawaler Czarnego i Białego Orła Kadosz (Inspektor Rytu)
5b° Kawaler Mądrości (Wielki Inspektor Rytu)

Stroje dwóch najwyższych stopni:

5porz_brazylia
5_porz_2_brazylia

Pod względem doktrynalnym obrządek nowoczesny, nawet w tradycyjnej wersji, jest w porównaniu do angielskich pierwowzorów dość mocno zsekularyzowany i postępowy (modlitwy, jeśli występowały, to tylko podczas bankietu, a formuła Wielkiego Architekta nie jest wymieniana w tekstach obrzędowych aż tak często). Od samego niemal początku (tj. od 1786 r.) ryt ten otwarty był dla osób o różnych światopoglądach religijnych, za wyjątkiem ostatniego stopnia rytualnego – Kawalera Różanego Krzyża, którego otrzymać mogli wyłącznie chrześcijanie. Sytuacja ta w późniejszym czasie uległa zmianie.

Ryt francuski początkowo stosowany był głównie we Francji, następnie rozprzestrzenił się na inne kraje romańskie, dotarł również do Holandii, Grecji i do USA (stan Luizjana). Na przełomie XVIII i XIX w. także w Wielkim Wschodzie Narodowym Polskim praktykowano ryt zbliżony do obrządku nowoczesnego. Z czasem jednak ryt francuski został wyparty przez obrządek szkocki dawny i uznany, począwszy jednak od 2 poł. XX w., a w szczególności od 1999 r., przeżywa on powolny renesans. Aktualnie ryt francuski jest praktykowany (w stopniach symbolicznych i wyższych) przede wszystkim we Francji, Belgii, Holandii, Hiszpanii, Portugalii i Brazylii, ale stosują go również loże innych krajów. W Polsce ryt ten powrócił wraz z utworzeniem loży Wielkiego Wschodu Francji “Wolność Przywrócona”, zaś począwszy od 2004 r. zainstalowano również kolejne wyższe Porządki, a w 2007 r. Wielką Kapitułę Generalną

Wpisał: Karol Wojciechowski
23.10.2005.