Już wkrótce na naszym portalu III wydanie książki Karola Wojciechowskiego pt.

“Bitwa o sztukę królewską. Traktat o masonerii i regularności” będziemy publikować w odcinkach.

Poniższy tekst jest częścią tej pracy.

Ze względu na bardzo duże zróżnicowanie środowiska masonerii “pozaregularnej” trudno wskazać tu kanon uznaniowy na wzór UGLE-owskiego z 1929 czy 1989 r. Bardziej rozsądne jest ustalenie pewnych ogólnych wytycznych, które brane są zawsze pod uwagę przy nawiązywaniu stosunków.

Poniższe zestawienie jest indywidualnym opracowaniem autora – jego interpretacją wspólnych punktów zasad łączących obediencje znajdujące się poza zasięgiem uznania regularnej masonerii anglosaskiej. Punktem wyjścia do ich sformułowania stanowił fakt wzajemnego rozpoznawania się obediencji stricte liberalnych (Wielki Wschód Francji, Le Droit Humain czy Wielka Loża Żeńska Francji), liberalno-tradycjonalistycznych (Wielka Loża Francji, Wielka Loża Tradycyjna, Symboliczna „Opera” i Wielka Loża Suwerenna i Niezależna Zjednoczonych Rytów), tradycjonalistycznych (Loża Narodowa Francuska i Wielkie Przeorstwo Galów) oraz ezoterycznych o rozmaitych odcieniach tradycjonalizmu i liberalizmu masońskiego (obediencje francuskie obrządków Memphis i Misraim). Na tej podstawie można było ustalić następujące kryteria:

1. Obediencja masońska stanowi zgrupowanie lóż wolnomularskich, przy czym posiada ona wyłączną jurysdykcję nad tymi lożami, nie dzieląc jej z żadną inną obediencją, a tym bardziej organizacją paramasońską lub/i niemasońską.
2. Loże wolnomularstwa symbolicznego, zwane też błękitnym lub świętojańskim, pracują w trzech podstawowych stopniach – ucznia, czeladnika i mistrza.
3. Stopnie wyższe/dodatkowe praktykowane są w oddzielnych lożach niż symboliczne.
4. Do lóż przyjmowane są wyłącznie osoby pełnoletnie (płeć uzależniona jest od wyboru danej obediencji/loży), zgodnie z prawem danego kraju, przy czym dolny próg wiekowy stanowi zawsze indywidualną sprawę konkretnej obediencji.
5. Loże masońskie grupują ludzi o różnych poglądach politycznych i religijnych. Zabronione jest narzucanie konkretnych poglądów w ww. sferach członkom lóż wolnomularskich, gdyż warsztaty masońskie mają za zadanie jednoczenie ludzi o różnorodnych światopoglądach.
6. Obecność symbolu Wielkiego Budowniczego Wszechświata, jak również zakres możliwości jego interpretacji, pozostawiona jest gestii każdej obediencji lub warsztatów tworzących tą obediencję.
7. Loże wolnomularskie stosują właściwy sobie ceremoniał, w którym obecne są narzędzia i symbole właściwe tradycji masonerii spekulatywnej, których symboliczne znaczenie – przy jednoczesnym poszanowaniu różnorodności interpretacji symboli i zasad wykształconych przez różne tradycje w świecie masońskim – ma służyć realizacji postulatów wymienionych w pkt. 8.
8. Głównym zadaniem lóż wolnomularskich jest doskonalenie etyczne i duchowe swoich członków (czynienie człowieka lepszym), kultywowanie idei braterstwa i wolności, poszukiwanie prawdy oraz podejmowanie innych aktywności – wewnętrznych (np. edukacja – deski i odczyty, spotkania) i zewnętrznych (np. filantropia, akcje dobroczynne, pomoc wzajemna braci/sióstr lub inne działania społeczne), które służą realizacji zasad i ideałów wolnomularskich, a nie wiążę się z popieraniem konkretnych kierunków religijnych czy ugrupowań politycznych.
9. W pracach lóż mogą brać udział tylko i wyłącznie wtajemniczeni członkowie bractwa oraz uznani goście, w żadnym razie profani lub członkowie organizacji paramasońskich.
10. Dana obediencja może być uznana za legalną władzę wolnomularską i mogą być z nią nawiązane oficjalne stosunki, jeśli oprócz powyższych zasad wykaże się legalnym źródłem swego pochodzenia, spełniając któreś z poniższych kryteriów
    1. będzie obediencją z długimi tradycjami wolnomularskimi lub cieszącą się powszechnym szacunkiem w szeroko pojętym świecie masońskim;
    2. wykaże swoje pochodzenie – pośrednie lub bezpośrednie – od ww. obediencji bądź też zostanie przez nie uznana albo zalegalizowana/zregularyzowana;
    3. zostanie utworzona przez loże wolnomularskie, których członkowie mogą wykazać się prawidłowym wtajemniczeniem w którejś z ww. obediencji lub których wtajemniczenia zostały przez takie obediencje zalegalizowane (zregularyzowane). 

Bardzo duża dowolność postaw środowiska masonerii „pozaregularnej” może w niektórych przypadkach nakładać konieczność uszczegóławiania zasad w konkretnych przypadkach np. w sytuacji tworzenia platform i porozumień obediencji liberalnych albo uznawania się różnych obediencji np. liberalno-tradycjonalistycznych. Dla przykładu dla niektórych organizacji  obligatoryjnym warunkiem uznania będzie odwołanie się do zasad Konstytucji Andersona z 1723 r., powoływanie się na zasadę adogmatyzmu, dewizy „Wolność-Równość-Braterstwo” itp. Wiele zależeć będzie tu po prostu od indywidualnych ustaleń obediencji lub grup różnorodnych potęg masońskich. Generalnie jednak powyższe 10 punktów można uznać za miarodajne dla większości środowiska nurtu liberalnego i pokrewnego.

Nie oznacza to jednak, iż wcześniej nie podejmowano prób sformułowania kanonu zasad szeroko pojętego nurtu liberalnego. Jednym z nich jest tzw. „Manifest z Bonn. Zasady wolnomularstwa uniwersalnego”, opracowany i przyjęty w 1999 r. przez R.E.F.O.R.M. będące inicjatywą skupiającą zwolenników liberalnego wolnomularstwa, głównie z szeregów obediencji niemieckojęzycznych. Manifest ten stanowi jednak dokument ideowy, który nie został oficjalnie przyjęty przez większość obediencji nurtu liberalnego, choć w pewien sposób wyraża postawę dużej jego części. (…) jego zapisy (…) sformułowano według wariantu porównawczego z UGLE-owskimi „Rules of Recognition” (1989).

(…) Obediencje niemieckojęzyczne, takie jak Wielki Wschód Austrii, Liberalna Wielka Loża Austrii czy Suwerenny Wielki Wschód Niemiec, zaaprobowały również inne dokumenty, do których należy zaliczyć Manifest z Mannheim z 25 listopada 1995 r. oraz Nowe Obowiązki (New Charges/Neue Pflichten) z 1974 r. (…) Nowe Obowiązki z kolei to próba nowego opracowania Konstytucji Andersona z uwzględnieniem współczesnych uwarunkowań społecznych i bieżących problemów, które to zjawiska wymagają – wedle opinii autorów Neue Pflichten – Niezależnej Loży Wolnomularskiej Wiednia – rewizji starych zasad.

(…) W zasadzie tak samo mało konkretne są zasady sformułowane przez tzw. Apel Strasbourski, na bazie którego utworzono w 1961 r. wolnomularskie stowarzyszenie międzynarodowe CLIPSAS, kontynuujące de facto misję dawnego AMI. Apel miał na celu utworzenie Łańcucha Jedności opartego na zasadzie „absolutnej wolności sumienia” oraz „doskonałej tolerancji wzajemnej” (por. rozdział VII.3.2). Z dokumentów ideowych CLIPSAS można wyłuskać następujące zasady charakteryzujące grupę obediencji popierających wspomniany apel:

„- Inwokacja do Wielkiego Architekta Wszechświata oraz wymóg, iż jedną z Trzech Wielkich Świateł ma być Święta Księga religii objawionej, winny być pozostawione do dowolnego wyboru każdej loży i obediencji.

– Konieczność nawiązywania braterskich relacji pomiędzy obediencjami-członkami i otwieranie drzwi ich świątyń – bez wymogu wzajemności – dla każdego wolnomularza (mężczyzny lub kobiety), który/a otrzymał/a światło w sprawiedliwej i doskonałej loży, pod warunkiem, iż wolnomularska specyfika loży lub obediencji dopuszcza tego typu wizyty.”

Oprócz tego sformułowano następujące stanowisko, jeśli chodzi o pryncypia:

“- Wierność przesłaniu o tolerancji, braterstwie i jedności wynikającej z art. 1 Konstytucji Andersona.

– Przekonanie, ze wolnomularstwo ma misję zrzeszania ludzi, którzy bez niego byliby wobec siebie obcy i że każdy wolnomularz powinien budować zgodę między ludźmi

– Głównym cel wolnomularstwa uwzględnia społeczną ideę braterstwa i obowiązku, a nie sztywnego przestrzegania jakichkolwiek zwyczajów, nawet jeśli wywodzą się z tradycji.

– Przekonanie, że duchowość wprost łączy człowieka z przyszłością ludzkości i udoskonala jego kondycję, mając tak samo wielką wartość moralną jak to, co można odnaleźć w relacjach wobec ponadnaturalnych zasad.”

Powyższe przykłady wskazują, jak diametralnie inne jest podejście nurtu romańskiego do zagadnień wspólnych zasad. O ile nurt anglosaski posiada w tej materii dość ścisłe wytyczne, to jego konkurent wzbrania się przed ścisłym, szczegółowym definiowaniem kryteriów uznaniowych, co wynika m.in. z faktu ogromnego zróżnicowania obediencji i rytów, w świecie anglosaskim uznanych często za nieregularne czy nawet pseudomasońskie.

Jeśli chodzi o odczucia indywidualne, to jedni są skłonni widzieć w tym braku uregulowań przykład pełnej wolności masońskiej i tolerancji, inni zaś traktują to jako dowód na wewnętrzną anarchię kierunku romańskiego, utrudniającą jakikolwiek dialog z jego obediencjami i wykluczającą możliwość uznania.

Autor: Karol Wojciechowski

Powyższy tekst stanowi fragment rozdziału 1 pt. “Panorama Ars Regia i szczypta definicji”, pochodzącego z książki Karola Wojciechowskiego pt. “Bitwa o Sztukę Królewską. Traktat o masonerii i regularności”, Wydawnictwo Black Antlers Press, Gdynia-Kraków 2017. Tamże zamieszczona jest także szczegółowa, obszerna bibliografia dla zainteresowanych tematem.

Czytaj dalej:

BoSK: Zróżnicowanie w ramach wolnomularstwa regularnego