Poniżej zamieszczamy kolejny rozdział książki Karola Wojciechowskiego “Bitwa o Sztukę Królewską“. Zdjęcie: Jedno z okien siedziby Wielkiej Loży Turcji w Stambule
Najbardziej „zmasonizowanym” krajem w tej części świata była Turcja, gdzie od XIX w. aktywnie działały różne odłamy wolnomularstwa. W 1950 r. 13 lóż symbolicznych wznowiło Wielki Wschód Turcji, lecz Rada Najwyższa RSDiU, powołała własną Wielką Lożę Turcji (następnie Wielką Lożę AFAM Turcji) w Ankarze, w skład której weszła większość lóż WWT. Centrala ta orientowała się na nurt regularny i związek z Anglią. Ludwik Hass następująco zreferował sytuację Ars Regia w powojennej Turcji:
„Wydarzeniem przełomowym dla dalszego rozwoju sztuki królewskiej w tym zlaicyzowanym (…) państwie z ludnością muzułmańską była konsekracja 29 kwietnia 1965 r. mającej za sobą ponad pół wieku istnienia z niemałymi perypetiami (zał. w 1909 jako Wielki Wschód Turcji) i dotąd nieregularnej Wielkiej Loży Turcji przez Wielką Lożę Szkocji. Za przykładem tej „górskiej” obediencji poszły prawie wszystkie inne regularne, a ową zmianę statusu centrali w Ankarze ostatecznie przypieczętowało uznanie jej w 1970 r. przez Zjednoczoną Wielką Lożę Anglii.
Owo wejście do grona regularnych Wielkiej Loży Turcji Wolnomularzy Wolnych i Uznanych – jak dotąd brzmiała jej pełna nazwa – wymagało od niej różnorakich zmian w stawianych adeptom wymogach ideologicznych (np. wiary, bez jakichkolwiek zastrzeżeń, w Istotę Wyższą, czyli Boga) i w obrzędowości, co uczyniono. Nie wszyscy członkowie zgodzili się jednak na ową zmianę orientacji. Toteż związana z nurtem agnostyczno-liberalnym ówczesna Rada Najwyższa Turcji powołała do życia w 1966 r. dla skupionej w siedmiu lożach półtorej setki adeptów, którzy podzielali jej punkt widzenia, nową centralę – Wolnomularską Wielką Lożę Turcji (…). Natychmiast po ukonstytuowaniu się przystąpiła ona – niejako ostentacyjnie – do (…) CLIPSAS.
(…) Rozłam w szeregowym wolnomularstwie męskim Turcji pociągnął ze sobą takież rozdwojenie w wysokostopniowym obrządku szkockim. (…).”
Mniej burzliwie przebiegły sprawy w wolnomularstwie izraelskim. W 1948 r. większość placówek Wielkiej Loży Narodowej Palestyny powołała do życia Wielką Lożę Izraela, do której przyłączyła się również jedyna w tym regionie loża Wielkiego Wschodu Francji. Po reaktywowaniu się Zjednoczonej Wielkiej Loży Niemiec w 1949 r., Wielka Loża Symboliczna Niemiec na Wygnaniu uznała, że jej zadanie zostało wypełnione i zakończyła działalność, a jej placówki na prawach dystryktu włączyły się do Wielkiej Loży Izraela, zachowując swój odrębny rytuał i język niemiecki.
Kolejna część:
