Poniżej zamieszczamy kolejny rozdział książki Karola Wojciechowskiego “Bitwa o Sztukę Królewską“
Zaskoczeniem jest jednak, że – od ostatnich lat I wojny światowej – liberalny Wielki Wschód Francji (do lat 30. XX w.) i liberalno-tradycjonalistyczna Wielka Loża Francji (do lat 60. XX w.) posiadały uznanie niemałej wcale części amerykańskiej masonerii, a w niektórych przypadkach – nawet jeśli takowe rozpoznanie nie nastąpiło – zezwolono na wzajemne wizytowanie się w lożach.
Ów rozpoznanie nie było jednak wynikiem przeoczeń, ani nie stanowiło efektu braku orientacji co do wydarzeń z 1877 r., co nie raz było sugerowane z mylnym odwołaniem się do przypadku Wielkiej Loży z Dakoty. Jak już wspomniano, wolnomularstwo USA nie utrzymywało oficjalnych stosunków z francuskim od końca lat 60. XIX w. Wybuch wojny, sojusz między Francją i Stanami Zjednoczonymi dały impuls do odbudowy relacji braterskich, a dobrym miejscem do tego stały się loże polowe. W takiej sytuacji przestały odgrywać znaczenie napięcia ideologiczne, postulat braterstwa i tolerancji zaczął brać w coraz większym stopniu górę nad sporami o doktrynę masońską i kwestię wiary w Boga. Wielkie Loże amerykańskie postanowiły w większości przypadków na nowo przyjrzeć się sytuacji masonerii francuskiej i rozważyć sprawę odbudowy relacji z nim. „Analizie” poddane zostały przede wszystkim aspekty doktrynalne, w tym pamiętne reformy z 1877 r. Co ciekawe, dla wielu liberalne posunięcia GOdF-u nie okazały się na tyle sprzeczne z duchem wolnomularskim, żeby tą obediencję odrzucić. Jeszcze lepszy efekt uznaniowy osiągnęła stojąca pośrodku masońskich sporów ideowych Wielka Loża Francji.
Poniżej w tabeli zamieszczono posunięcia tych Wielkich Lóż USA, które zdecydowały się na ponowne zbliżenie z masonerią francuską:
| Wielka Loża | Posunięcie / decyzja | Data | Przypis |
| Alabama | Uznanie WLF i WWF | 4 grudzień 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 89-105 |
| Arkansas | Uznanie WLF i WWF | 19 listopad 1919 | 1919, Procedury Wielkiej Loży, str. 68-73 |
| Kalifornia | Uznanie WLF | 9 październik 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 159-179 |
| Kolorado | Wzajemne wizytowanie z WLF i WWF | 1 maj 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 70-71 |
| Dystrykt Kolumbii | Uznanie WLF | 19 grudzień 1917 | 1917, Procedury Wielkiej Loży, str. 82-83, 100-102, 334 |
| Floryda | Wzajemne wizytowanie z WLF | 15 styczeń 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 121-122 |
| Georgia | Wzajemne wizytowanie z WLF | 1 maj 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 27-46 |
| Indiana | Wzajemne wizytowanie z WLF | 29 maj 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 167-168 |
| Iowa | Uznanie WLF i WWF | 12 czerwiec 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 22-34 |
| Kentucky | Wzajemne wizytowanie z WLF i WWF | 17 październik 1917 | 1917, Procedury Wielkiej Loży, str. 88 |
| Luizjana | Uznanie WLF i WWF | 5 luty 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 106-110, 140 |
| Minnesota | Uznanie WLF | 21-22 styczeń 1919 | 1919, Procedury Wielkiej Loży, str. 46-49 |
| Nevada | Uznanie WLF i WWF | 12 czerwiec 1918 & 12 czerwiec 1919 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 52, 58, 71-72, 81-82, and 1919 Proceedings, page 65 |
| New Jersey | Uznanie WLF i WWF | 17 kwiecień 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 62-66, 144-145 |
| Nowy Jork | Wzajemne wizytowanie z WLF i WWF | 10 wrzesień 1917 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 26-27, 268 |
| Północna Dakota | Uznanie WLF i WWF | 17 czerwiec 1919 | 1919, Procedury Wielkiej Loży, str. 290-291, 256-257, 281-282 |
| Oregon | Uznanie WLF | 14 czerwiec 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 36-37 |
| Rhode Island | Uznanie WLF i WWF | 20 maj 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 26-27, 52, 106-109 |
| Południowa Dakota | Uznanie WLF | 11 czerwiec 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 196 |
| Texas | Uznanie WLF | 4 grudzień 1917 | 1917, Procedury Wielkiej Loży, str. 20-21, 171 |
| Utah | Uznanie WLF | 22 styczeń 1919 | 1919, Procedury Wielkiej Loży, str. 43-44, 54 |
| Wisconsin | Uznanie WLF | 9 czerwiec 1958 | 1966, Procedury Wielkiej Loży, str. 46-47 |
| Wyoming | Wzajemne wizytowanie z WLF i WWF | 11 wrzesień 1918 | 1918, Procedury Wielkiej Loży, str. 262-263, 240-241 |
Ciała masońskie, które mniej lub bardziej jednoznacznie sprzeciwiły się uznaniu masonerii francuskiej, to: Wielka Loża Missouri (komunikat z 20 września 1917 r. i 1918 r.); Wielka Loża Connecticut (komunikat z 6 lutego 1918 r.); Wielka Loża Virginii (komunikat z 12 lutego 1918 r.); Wielka Loża Wisconsin (komunikat z 11 czerwca 1918 r.).
Obediencje, które rozważały sprawę, lecz odłożyły ją na później ze względu na rozbieżności: Wielka Loża Massachusetts (komunikat z 13 czerwca 1917 r.); Wielka Loża Arkansas (komunikat z 20 listopada 1917); Wielka Loża Północnej Karoliny (komunikat z 15 stycznia 1918); Wielka Loża Tennessee (komunikat z 30 stycznia 1918); Wielka Loża Oklahomy (komunikat z 28 lutego 1918 r.); Wielka Loża Maine (komunikat z 9 maja 1918 r.); Wielka Loża Nebraski (komunikat z 5 czerwca 1918 r.); Wielka Loża Waszyngtonu (komunikat z 11 czerwca 1918 r.); Wielka Loża Vermontu (komunikat z 12 czerwca 1918 r.); Wielka Loża Idaho (komunikat z 10 września 1918 r.); Wielka Loża Illinois (komunikat z 8 października 1918 r.).
Regularne potęgi wolnomularskie, które w ogóle nie poruszały tego tematu: Wielka Loża Delaware, Wielka Loża Mississippi, Wielka Loża Ohio, Wielka Loża Zachodniej Virginii, Wielka Loża Maryland, Wielka Loża Południowej Karoliny, Wielka Loża Pensylwanii, Wielka Loża Arizony, Wielka Loża Kansas, Wielka Loża New Hampshire, Wielka Loża Michigan, Wielka Loża Nowy Meksyk, Wielka Loża Montany.
W każdym razie z pewnością jednakże wielkim zaskoczeniem dla większości wolnomularzy z USA (i nie tylko!) będzie to, że po 1900 r. Wielka Loża Francji była uznawana (lub zezwalano na wizyty wzajemne w lożach) przez 23 amerykańskie obediencje regularne, a więc prawie połowę wszystkich Wielkich Lóż USA. Natomiast jeśli bezwzględnie przyjmie się twierdzenie, że Wielki Wschód Francji znajduje się od końca XIX w. absolutnie poza nawiasem wolnomularstwa i że jest jawnie nieregularny czy po prostu niemasoński, będzie jeszcze większym zaskoczeniem, iż 12, a więc więcej niż ćwierć wszystkich Wielkich Lóż USA, uznało go lub zezwoliło na wzajemne wizytowanie swych placówek pod koniec I Wojny Światowej. Tym bardziej zaskakujące jest stanowisko Wielkiej Loży Luizjany, która 5 lutego 1918 r. nie tylko uchyliła akt o zerwaniu stosunków z GOdF, alei i nawiązała ponownie stosunki z nim, wymieniając poręczycieli przyjaźni. A przecież była to obediencja, która przyczyniła się do niemal całkowitego zerwania więzi wolnomularstwa amerykańskiego z francuskim!
Do tego wszystkiego należy dodać jeszcze, że dwie obediencje amerykańskie uznały Niezależną Wielką Lożę Francji, wcześniej rozpoznaną jako jedyną we Francji przez UGLE, a 6 Wielkich Lóż zezwoliło jej adeptom na wizytowanie swoich placówek. Ogółem więc wolnomularstwo francuskie doczekało się uznania ze strony aż 25 obediencji amerykańskich.
Należy wspomnieć, iż Wielka Loża Iowa wymieniła z Wielką Lożą Francji obfitą korespondencję w sprawie wzajemnego uznania i problemów ideologicznych, natomiast Wielka Loża Kentucky zaaprobowała powołanie komitetu rozważającego obecne problemy wolnomularstwa na świecie. Niektóre Wielkie Loże amerykańskie przezwyciężyły nie tylko opór związany z doktrynalnym profilem GOdF tj. brakiem wymogu wiary w Istotę Wyższą. Przymknęli oko także na kwestię sporu o terytorialność.
Wspomniany wybuch wojny i zetknięcie się wolnomularzy różnych armii były silnym impulsem do nawiązania stosunków. Te Wielkie Loże, które odmówiły uznania uczyniły tak po wszechstronnej analizie; niektóre z nich (np. WL Connecticut) oświadczyły, iż rozważą swoje uznanie, jeśli obydwie obediencje francuskie będę kładły Biblie na ołtarzach, a od kandydatów swoich wymagać będę wiary w Boga. Zaskakuje jednak z pewnością to, że Wielka Loża Luizjany, która pół wieku wcześniej (zob. tekst na Wikipedii) podżegała inne obediencje USA do zerwania stosunków z GOdF, teraz nie tylko z powrotem do uznała, ale i rozszerzyła swój braterski łańcuch na Wielką Lożę Francji. Z kolei Wielkie Loże Nowego Jorku, Kalifornii, Kentucky, Texas, Utah, Rhode Island i Luizjany oraz wszystkich pozostałych stanów, które uznały nadsekwańskie wolnomularstwo, zezwoliły swoim adeptom-żołnierzom odwiedzanie nie lóż braci francuskich, ale także belgijskich czy serbskich.
Przedstawiciel Wielkiej Loży Alabamy, Oliver D. Street, odniósł się do sytuacji wolnomularstwa w Belgii. Zwrócił szczególną uwagę na Wielki Wschód, którego – jak go określił – Brat Charles Magnette, prawnik i członek Senatu belgijskiego, jest Wielkim Mistrzem. Charakter obediencji określił (trafnie) jako taki sam jak Wielkiego Wschodu Francji. Dodał, że z racji tego, iż rozpoznają go Wielkie Loże Kanady, Kuby oraz USA, takie jak Arkansas, Maine, Maryland, Queensland, Utah i Wiktorii, to także Wielka Loża Alabamy pragnie uznać Wielki Wschód Belgii i dokonać wymiany przedstawicieli. W 1918 r. Wielka Loża Alabamy oficjalnie uznała także WWF, WLF i szwajcarską „Alpinę” po dokładnym ich przeanalizowaniu. W przypadku Wielkiej Loży Francji ważne było to, że jest ona niezależna od RSDiU i Rady Najwyższej oraz GOdF, jak również że pracuje na chwałę Wielkiego Budowniczego Wszechświata. Wspomina też o Wielkim Wschodzie Włoch: o tym, że nie jest rozumiany przez obediencje wielu innych krajów, ale jest uznawany przez obediencje: Nevady, Minnesoty, Nowego Jorku, Kanady, Kuby i prawdopodobnie Kolumbii Brytyjskiej oraz Dystryktu Kolumbii, Queensland, Tasmanii, Wiktorii i innych. Z powodu niejasności jego sytuacji nie może jednak Wielka Loza Alabamy jednoznacznie stwierdzić, czy go rozpoznaje czy nie.
Z kolei masoni z Wielkiej Loży Kentucky mieli zabronione uznawać wolnomularzy z Niemiec, Skandynawii, Holandii, Francji, Belgii, Hiszpanii, Portugalii, Serbii, Węgier, Meksyku, Brazylii, Argentyny i wielu innych jurysdykcji, w których uczy się, że stanowią one światową, uniwersalną rodzinę. Znaleźli jednak pośrednie wyjście w stosunku do obediencji nadsekwańskich: zezwoliły na wzajemne wizytowanie warsztatów bez oficjalnego uznania.
Bibliografia:
1. „Alabama’s action relative to lodges of Scottish Rite origin, the Grand Orients of Belgium and Italy, and the Grand Lodge of Chile”, The Builder Magazine, April 1919 – Volume V – Number 4, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1919_april.htm
2. „American Grand Lodges and French Masonry” by Bro. Samuel H. Goodwin, P.G.M., Utah, The Builder Magazine, June 1919 – Volume V – Number 6, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1919_june.htm
3. The Builder Magazine, April 1918 – Volume IV – Number 4, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1918_april.htm
4. The Builder Magazine November 1918 – Volume IV – Number 11, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1918_november.htm
5. „Correspondence”, The Builder Magazine, April 1919 – Volume V – Number 3, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1919_march.htm
6. „A Cuban viewpoint of worlds freemasonry” by Bro. F. de P. Rodriguez, Chairman, Committee on Foreign Correspondence, Cuba, The Builder Magazine, August 1920 – Volume VI – Number 8, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1920_august.htm
7. „Fundamental principles and spirit”, The Builder Magazine, July 1919 – Volume V – Number 7, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1919_july.htm
8. „New Jersey and the Grand Orient of France”, The Builder Magazine, June 1925 – Volume XI – Number 6, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1925_june.htm
9. „Precedents of today”, The Builder Magazine, January 1919 – Volume V – Number 1, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1919_january.htm
10. „Recognizing France again”, The Builder Magazine, April 1918 – Volume IV – Number 4, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1918_april.htm
11. „Relations with Grand Orient severed”, The Builder Magazine, January 1919 – Volume V – Number 1, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1919_january.htm
12. „Report of the masonic overseas mission” by Bro. Townsend Scudder. P.G.M.. New York, The Builder Magazine, April 1919 – Volume V – Number 3, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1919_march.htm
13. „Report of the masonic overseas mission” by Bro. Townsend Scudder. P.G.M.. New York Part II, The Builder Magazine, April 1919 – Volume V – Number 4, on-line: http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1919_april.htm
14. „A survey of masonry in foreign countries” by Bro. Oliver Day Street, Junior Grand Warden, Alabama, The Builder Magazine, September 1920 – Volume VI – Number 9, on-line:
http://www.phoenixmasonry.org/the_builder_1920_september.htm
15. „U.S. Recognition of French Grand Lodges in the 1900s” [published in Heredom: The Transactions of the Scottish Rite Research Society – volume 5, 1996, pages 221-244] by Paul M. Bessel, 32°, on-line: http://web.archive.org/web/20160629061750/http://bessel.org/masrec/france.htm
Kolejny rozdział: Dyskusje amerykańskich masonów o obliczu ideowym wolnomularstwa francuskiego:
