BoSK: Struktura i zasady stowarzyszenia AMI

1. Struktura i zasady stowarzyszenia

AMI utworzono na bazie Międzynarodowego Biura dla Spraw Stosunków Wolnomularskich (Bureau International de Relations Maconniques), działającego w Genewie od 1902 r. Było ono pierwszym tego typu międzynarodowym ciałem symbolicznej masonerii w historii ruchu wolnomularskiego. Jego powstanie miało na celu „utrzymywanie i rozwijanie stosunków między potencjami wolnomularskimi oraz nawiązywanie nowych”, jak również „przeciwdziałanie zjawisku rozpoznawania dzikich obediencji z Europy, które w USA przez nieświadomość lub niewiedzę uznawano”. AMI było pomyślane jako ponadobediencyjna organizacja zrzeszająca obediencje różnych nurtów Ars Regia i stawiająca się ponad sporami ideowymi, aczkolwiek ograniczała się ona do wyłącznie męskich central. Podkreślono m.in. respektowanie zasady terytorialności, członkowie zrzeszenia mieli być niezależni i posiadać suwerenną władzę na swoim terytorium.

Od strony organizacyjnej Stowarzyszenie składało się z Międzynarodowego Konwentu, Komitetu Doradczego i Sekretariatu. Ten pierwszy zbierał się raz w roku w celu podejmowania uchwał i decyzji w sprawach wewnątrzorganizacyjnych; każda z obediencji miała prawo jednego głosu. Decyzje mogły dotyczyć przyjęcia nowych członków AMI, zaś uchwały podejmowano bądź to w kwestiach stricte masońskich, jak zasada uznań, regularności czy terytorialności, ale także spraw par excellence społeczno-politycznych. Komitet Doradczy składał się z Wielkich Mistrzów poszczególnych potencji i podejmował kroki niezbędne do realizacji celów stowarzyszenia. Do zadań Sekretariatu należało kierowanie bieżącą pracą AMI, wydawanie kwartalnych i rocznych biuletynów. Jego siedziba znajdowała się w w Genewie. Koszty działalności stowarzyszenia pokrywano ze składek płaconych przez jego członków.

W sposób bardziej skomplikowany przedstawiała się kwestia ideowa AMI. Jednogłośnie przyjęta „Deklaracja zasad” stwierdzała na wzór WWF, iż „wolnomularstwo jest instytucją filantropijną, filozoficzną i postępową, wychodzącą z założenia, że wszyscy ludzie są braćmi i która ma za zadanie poszukiwanie prawdy, studiowanie i praktykowanie moralności oraz stosowanie solidaryzmu.” Zasadami ruchu są „tolerancja wzajemna, szacunek wobec bliźnich i samego siebie, wolność sumienie oraz szacunek dla pracy – tak fizycznej, jak i umysłowej”. Adepci Ars Regia „związani są poczuciem wolności, równości i braterstwa, pracują samodzielnie i zbiorowo dla postępu społecznego, czyniąc tym Dobro najwznioślejszym w tego słowa znaczeniu”.

Deklaracja ta w pierwotnej formie nie zawierała żadnych wzmianek o Bogu i dlatego nie do końca satysfakcjonowała obediencje związane z nurtem anglosaskim. Znaleziono jednak wyjście z tej sytuacji, oświadczając, iż członkowie AMI nie są zobowiązani do przestrzegania i respektowania tej deklaracji, dlatego też członkostwo swoje potwierdziły w 1923 r. wspomniane dwie obediencje regularne, przyłączały się też nowe, lecz spoza tego nurtu, mimo to AMI pomyślnie się rozwijało osiągając na koniec 1923 r. liczbę 38 Wielkich Lóż-członków. Wydarzenia polityczne na arenie światowej, związane m.in. z wycofaniem się USA z Ligi Narodów, spowodowały, że entuzjazm zjednoczeniowy osłabł, a w nowojorskiej obediencji górę wzięli przeciwnicy udziału WL NJ w AMI, stąd też wystąpiła ona w następnym roku, a w jej ślady poszedł wkrótce również Wielki Wschód Holandii. W późniejszym czasie zrzeszeniu udało się pozyskać obediencje nurtu regularnego lub pośredniego, jednakże ich liczba była mniejsza od nieregularnych.

W 1927 przyjęto nowy projekt zasad, których brzmienie było następujące:

1. Mularstwo jest ruchem duchowym, w którym znajdują miejsca różne kierunki i przekonania, mające na celu podniesienie materialne i moralne rodu ludzkiego oraz dążenie do sprawiedliwości społecznej. (ostatni człon przyjęty po poprawce WLNP – dop. KW)
2. Wolnomularstwo i Potęgi, które je tworzą, nie są organem jakiegokolwiek kierunku politycznego lub społecznego, mogą jednak w sposób bezpartyjny badać wszelkie zagadnienia życia ludzkiego, dotyczące punktu widzenia ukształtowania go bardziej po bratersku.
3. Wolnomularstwo uznaje istnienie wyższej idealnej zasady znanej ogólnie pod nazwą W:.[ielkiego] B:.[udowniczego] W:.[szechświata] i W:.[olne] Mularstwo nie zwalcza ani nie popiera żadnych kierunków religijnych.
4. Uważa się za bezwzględny obowiązek szanowania prawa terytorialności. Potępia się zakładania Lóż lub Wielkich Lóż na terenie innej Potęgi Masońskiej bez względu na to, czy istnieją z nim stosunki oficjalne, czy też nie; wyjątek stanowi wypadek, gdy tego rodzaju zakładanie Lóż następuje w porozumieniu i przy współudziale właściwej Potęgi Masońskiej.

Dodać należy, że punkt 3 był wynikiem kompromisu zawartego przy okazji dyskusji nad poprawką zgłoszoną przez tradycjonalistyczno-regularny Wielki Wschód Holandii. Obediencja niderlandzka proponowała przyjęcie go w brzmieniu właściwym nurtowi regularnemu tj. wierze w Boga, jednakże oprotestowały to obediencje liberalne, a wsparła ich rzesza organizacji pośrednich (quasi-regularnych), w tym Wielka Loża Narodowa Polski, która wtenczas deklarowała sympatie dla Wielkiego Wschodu Francji. Trzeba jednak dodać, że brak zgody w tym zakresie spowodował w perspektywie wycofanie się obydwu obediencji regularnych – WWH i WLSNJ z członkostwa w stowarzyszeniu.

W latach 30. działalność AMI koncentrowała się w coraz większym stopniu na przestrzeganiu praw człowieka. W odpowiedzi na uchwałę Komitetu Wykonawczego AMI z 4 maja 1932 r. Wielka Loża Wiednia opracowała propozycje wytycznych dla członków AMI, którymi winni się oni kierować przy wcielaniu postulatów w życie. Były one następujące:

„Wszystkie obediencje, członkinie AMI, stawiają sobie za cel ochronę i walkę o prawa człowieka. Dla realizacji tej zasady:

• w ramach obediencji utworzona zostanie komórka (biuro, komitet), której celem będzie śledzenie pogwałcenia praw człowieka wewnątrz lub na zewnątrz kraju. Winna też ona podejmować kroki celem naprawy szkód, spowodowanych pogwałceniem, i przeszkodzenia na przyszłość ich powstawaniu. Gdyby obediencja nie mogła sama podjąć takich kroków – winna zwrócić się do innych obediencji (lub organów), które winny jej pomóc i są one od tego zwolnione jedynie w razie zakazu przez prawodawstwo kraju podejmowania podobnej działalności;
• obediencje będą utrzymywać między sobą kontakt korespondencyjny i, w miarę możliwości, osobisty, celem ulepszenia tych metod działania i poszukiwania sposobu odpierania w przyszłości podobnych ataków. W tym celu obediencje winny rozważyć, czy jakieś normy prawne w ich krajach lub jakieś instytucje (więzienia, areszty zapobiegawcze, wykonanie wyroku, stan więziennictwa itp.) nie wymagają pewnych reform pod kątem widzenia praw człowieka;
• całą działalność prowadzoną w obronie praw człowieka winna cechować troska o unikanie zadrażnień wewnątrz kraju.”

Kolejna część: