Ryty i stopnie wtajemniczenia

Kamil Racewicz

100 masonów

.

Ryt (z łac. ritus ‘święty obyczaj’) – system rytuałów. Ryty i stopnie wtajemniczenia stanowią obrzędowość masonerii. Rytuały masońskie mają umacniać braterską więź, poczucie wspólnoty i tożsamości, a także wprowadzać odpowiednią podniosłą atmosferę sprzyjającą refleksji.

“Rytuały stanowiły zawsze podstawową część prac wolnomularskich, wykonywanych w loży. Przy ich odprawianiu posługiwano się pewnymi przedmiotami pochodzącymi z kręgu zawodowego budowniczych i kamieniarzy, które jako symbole uległy pewnej sakralizacji. (…)
Rytuał docierał i przemawiał do różnych sfer ludzkiej świadomości. Posługiwanie się symbolami pomagało człowiekowi w przełamaniu banalności codziennego życia i wejściu do innego świata. Efekt rytuału był jednak zróżnicowany i zależał od odbiorcy i uczestnika, od jego wrażliwości, wyobraźni i wielu innych czynników. Zdarzało się często, że uczestnicy obrzędu przeżywali go głęboko i wychodzili zeń rzeczywiście zmienieni, ale znane były też przypadki, że rytuały nudziły ludzi i przynosiły im rozczarowanie i niedosyt, gdyż ich psychika nie była zdolna do przyjęcia tego typu bodźców.
W rycie masońskim z reguły posługiwano się jakimś „materiałem” historycznym, przywoływano np. legendę o Hiramie, budowniczym Świątyni Salomona czy legendę o śmierci ostatniego mistrza templariuszy, a następnie materiał tych legend „przerabiano” jakby na scenariusz, zawierający różne sytuacje i stany, wraz z pytaniami i odpowiedziami. (…)
W pracy rytualnej posługiwano się autentycznymi utensyliami, narzędziami budowniczych, bronią rycerską, wkładano kostiumy historyczne z danej epoki (np. zbroje rycerskie itd.). Inicjacja była w istocie rzeczy bogatą we wrażenia i przeżycia psychodramą. (…)
Przeżycie wywołane przez praktyki rytowe jest uważane w masonerii za najbardziej intymną sprawę, która podlega ochronie. Nie jest więc przypadkiem, że wypowiedzi na ten temat masonów są niezmiernie rzadkie i powściągliwe. (…)
We współczesnej masonerii, daje się wyczuć tendencję do skracania i upraszczania rytuałów, większy też nacisk w psychodramie masońskiej kładzie się na treści humanitarne i społeczne” (Jerzy Wojtowicz)

Masoneria stworzyła też system wtajemniczeń (stopni), których przejście wiąże się z alegorycznym poznawaniem prawd metafizycznych i moralnych. Podstawowe stopnie inicjacji masońskiej (tzw. masonerii błękitnej) to uczeń, czeladnik i mistrz. Ponadto istnieją systemy wyższych wtajemniczeń (tzw. masoneria czerwona, czarna, biała), z których można wymienić Ryt Szkocki Dawny i Uznany, Ryt Francuski Nowoczesny, Ryt York, Ryt Szwedzki, Ryt Memphis-Misraim etc.

Rozróżnia się stopnie uniwersalne (masoneria błękitna, od 1° do 3°), kapitularne (masoneria czerwona, od 4° do 18°), filozoficzne (masoneria czarna, od 19° do 30°) oraz administracyjne (masoneria biała, od 31° do 33°).

Początkowo masoneria zorganizowana była w trzech stopniach wtajemniczenia: uczeń, czeladnik oraz mistrz. Z czasem, jak zaczęły się mnożyć organizacje masońskie, zaczęły też powstawać takie, które zorganizowane były wielostopniowo. W 1754 r. szlachcic francuski de Bonneville utworzył w Paryżu tzw. Kapitułę Clermont (Chapitre de Clermont), która nawiązywała do tradycji loży szkocko-jakobickiej zorganizowanej w r. 1688 w Saint Germain. Rozwinęła się z tego tzw. masoneria szkocka, wielostopniowa, dzieląca się aż na 33 stopnie. O ile na niższych stopniach mamy nawiązania do tradycji budownicznych, to na wyższych pojawiają się częściej symbole związane z tradycją rycerską. Z różnych względów system wielostotpniowy następnie upowszechnił się.
(Zob. więcej: Kawaler Ramsay i jego „Mowa” z 1737 r. U źródeł masonerii stopni wyższych)

Masoneria niebieska (świętojańska) – stopnie symboliczne (uniwersalne):

1° Uczeń
2° Czeladnik
3° Mistrz

Kiedy wymieniamy ryty i stopnie wtajemniczenia, należy podkreślić, iż poszczególne systemy wielostopniowe nie różnią się między sobą w ten sposób, że im więcej stopni, tym większe oświecenie, tym głębsze wejście w istotę masonerii, mówiąc inaczej, ktoś, kto posiada 33° stopień w systemie RSDiU nie musi być “bardziej wtajemniczony” w istotę masonerii niż ktoś, kto posiada stopień 7. w systemie francusko-modernistycznym. Liczba stopni rytu oznacza na ile odcinków została rozłożona lub pocięta droga do pełni masońskiego światła. Jeśli porównamy stopnie rytu do stopni schodów (zob. poniższa ilustracja), możemy to przedstawić w ten sposób, że wchodząc po stopniach rytu małostopniowego musimy robić kroki dłuższe, gdyż stopnie są bardziej strome niż w systemie wielostopniowym.

Ryty i stopnie wtajemniczenia
Ilustratywne przedstawienie faktu że ryty i stopnie wtajemniczenia są równoważne. Tutaj w odniesieniu do RSDiU – z lewej i Rytu York – z prawej; zauważmy, że pierwsze trzy schody są wspólne; w środku między schodami stoją przedstawiciele organizacji quasimasońskich: Tall Cedars of Lebanon, Zakon Wschodniej Gwiazdy, Grotto, Córy Hioba, Dziewczęta Tęczy, Zakon DeMolay; znacznie wyżej stoją Córy Nilu, a jeszcze wyżej Shrine). Wielość rytów w masonerii obrazuje różne schody do jednego masońskiego światła. Wielość rytów nie oznacza podziałów i schizm, lecz różnorodność i bogactwo masonerii, która ma wiele dróg do światła i oświecenia.

.

Wpisał: Kamil Racewicz
24.12.2005.